Το πελματογράφημα είναι μια ειδική εξέταση με την οποία παίρνουμε σημαντικές πληροφορίες για τη στάση και τη βάδιση. Ο εξεταζόμενος στέκεται ή βαδίζει πάνω σε μια πλατφόρμα στην οποία υπάρχουν χιλιάδες αισθητήρες. Αυτοί καταγράφουν την πίεση που ασκείται από τα πέλματα και η οποία, αφού μετατραπεί σε ηλεκτρικό σήμα, μεταφέρεται σε έναν υπολογιστή για ανάλυση των δεδομένων, σύμφωνα με το ηλεκτρονικό πρόγραμμα (λογισμικό) που έχει η συσκευή. Η πλατφόρμα και ο υπολογιστής με το λογισμικό πρόγραμμα αποτελούν τον πελματογράφο. Στην οθόνη του υπολογιστή παρουσιάζονται οι αναλύσεις και η απεικόνιση των πιέσεων, ενώ τα δεδομένα και οι εικόνες μπορούν να τυπωθούν σε χαρτί ή να αποθηκευθούν. Η εξέταση είναι απλή, σύντομη και ανώδυνη.
Μπορούν να εξετασθούν άτομα κάθε ηλικίας και πολλές φορές το καθένα, τόσο για τη διάγνωση τυχόν προβλημάτων της στάσης και της βάδισης, όσο και για την παρακολούθησή τους μετά από διάφορες παρεμβάσεις. Το πελματογράφημα ονομάζεται στατικό όταν ο εξεταζόμενος απλά στέκεται πάνω στην πλατφόρμα του πελματογράφου και δυναμικό όταν ο εξεταζόμενος βαδίζει. Με το στατικό πελματογράφημα παίρνουμε πληροφορίες και απεικονίσεις σε δύο ή τρεις διαστάσεις για κάθε πέλμα σχετικά με τις πιέσεις που ασκούνται στα διάφορα μέρη του (δάκτυλα, κεφαλές μεταταρσίων, ποδική καμάρα, πτέρνα) και τη θέση τους και τις σχέσεις τους μεταξύ τους, καθώς και για την ισορροπία του εξεταζόμενου. Με το δυναμικό πελματογράφημα οι πληροφορίες συμπληρώνονται μεταξύ πολλών άλλων με τη χρονική διάρκεια των πιέσεων που εφαρμόζονται σε κάθε τμήμα του πέλματος και τις φάσεις του βηματισμού (δηλαδή με ποιά σειρά τα τμήματα του πέλματος έρχονται σε επαφή με το έδαφος), ενώ μπορεί να γίνει και κινηματογραφική ανάλυση και καταγραφή του βηματισμού, ώστε να συγκριθούν τα αποτελέσματα πελματογραφήματος που θα γίνει σε άλλη χρονική στιγμή. Οι ορθοπαιδικοί γιατροί που ασχολούνται με τη θεραπεία των παθήσεων των κάτω άκρων και των άκρων ποδών ειδικότερα, αλλά και της σπονδυλικής στήλης, είναι εκείνοι που κατ’ εξοχήν χρειάζονται τα πελματογραφήματα των ασθενών τους.
Παραμορφώσεις και τραυματισμοί των οστών επηρεάζουν τη στάση και το βάδισμα και μπορεί να προκαλούν πόνο. Οι διαταραχές της στάσης και του βαδίσματος αντικατοπτρίζονται στο πελματογράφημα. Η αντιμετώπιση των παθήσεων των κάτω άκρων και της σπονδυλικής στήλης, είτε με ορθοπαιδική επέμβαση, είτε μόνο με ένα κατάλληλο πέλμα σε ορθοπαιδικό υπόδημα, μπορεί να ανακουφίσει από τον πόνο και να προλάβει την εξέλιξη μόνιμων παραμορφώσεων. Τα πέλματα αυτά ονομάζονται ορθωτικά και κατασκευάζονται με βάση το πελματογράφημα. Ο ρόλος τους είναι να ανακουφίζουν τις υψηλές πιέσεις από τα ευαίσθητα σημεία, διαχέοντάς τις στο υπόλοιπο πέλμα και να απορροφούν τους κραδασμούς κατά τη βάδιση ή το τρέξιμο.
Έτσι προστατεύονται τα πόδια, αλλά και οι αρθρώσεις των κάτω άκρων και της σπονδυλικής στήλης από την υπερβολική καταπόνηση. Άτομα με οστεοαρθρίτιδα ή αρθρίτιδες στα πόδια, τα γόνατα, ή τα ισχία, με παθήσεις της σπονδυλικής στήλης, αθλητές, ασθενείς με προβλήματα ισορροπίας μετά από σοβαρές νευρολογικές παθήσεις, αλλά και μικρά παιδιά με μικρές αποκλίσεις στις αρθρώσεις τους μπορούν να ωφεληθούν σημαντικά. Στην περίπτωση του διαβήτη και ειδικότερα της διαβητικής νευροπάθειας, όπου συνήθως συνυπάρχει και μυοπάθεια, οι πιέσεις που ασκούνται στα κάτω άκρα οδηγούν σε αλλαγές που μπορούν να οδηγήσουν σε παραμορφώσεις των άκρων ποδών ή/και σε σκληρίας υπερκεράτωσης, ή κάλων στα σημεία αυξημένων πιέσεων των πελμάτων. Επειδή οι ασθενείς δεν έχουν αίσθηση του πόνου στα πόδια τους, οι κάλοι μπορεί να ανοίξουν, είτε από τη συνεχιζόμενη πίεση λόγω κακών υποδημάτων ή λόγω τριβής, και να δημιουργηθούν ανώδυνες πληγές (νευροπαθητικά έλκη). Τα έλκη μπορεί να μολυνθούν και να προσβληθεί το δέρμα, η άρθρωση ή το οστό που βρίσκεται κάτω από αυτά, με επακόλουθη την ανάγκη μακροχρόνιας χορήγησης αντιβιοτικών, για τη θεραπεία τους, ή σε χειρότερη περίπτωση ακρωτηριασμού.
Οι παραμορφώσεις των άκρων ποδών είναι εμφανείς με την επισκόπηση από το έμπειρο μάτι του εξεταστή και περιγράφονται με τους όρους γαμψοδακτυλία, δάκτυλα σαν τα πλήκτρα του πιάνου, σφυροδακτυλία, κοιλοποδία (υψηλή ποδική καμάρα), δύσκαμπτος μέγας δάκτυλος, τριγωνικό πρόσθιο πόδι, κότσι κλπ. Τα σημεία όμως όπου εξασκούνται στο άκρο πόδι – λόγω αυτών των παραμορφώσεων – οι μεγαλύτερες πιέσεις δεν μπορούν να εντοπιστούν πάντα με την φυσική εξέταση. Αυτά τα σημεία, τα οποία πρέπει να προστατευτούν, αναδεικνύει το πελματογράφημα (Εικόνα 1). Με βάση την εικόνα του πελματογραφήματος γίνεται κατασκευή εξατομικευμένων πελμάτων (ορθωτικά πέλματα, Εικόνα 2) που τοποθετούνται μέσα στα ειδικά παπούτσια, τα οποία πρέπει να φορά ο ασθενής με διαβητική νευροπάθεια για να προλάβει τη δημιουργία σκληρίας, υπερκεράτωσης, κάλων ή ελκών στα σημεία αυξημένων πιέσεων στα πόδια (Εικόνα 3). Το ίδιο ισχύει για την πρόληψη διαβητικών ελκών σε ασθενείς που ήδη έχουν υποστεί κάποιον ακρωτηριασμό, είτε αυτός είναι μικρός, όπως ενός δακτύλου, είτε μεγαλύτερος, και εφ’ όσον δεν υπάρχει ανοικτό έλκος.
Σ ́ αυτές τις περιπτώσεις ασκούνται μεγάλες πιέσεις σε σημεία που δεν μπορούν να τις αντέξουν, εκεί δημιουργείται κάλος, ή ακόμα και κάταγμα, και εμφανίζεται νέο έλκος. Για παράδειγμα, όταν ακρωτηριαστεί το μεγάλο δάκτυλο του ποδιού, το δεύτερο δάκτυλο είναι πολύ αδύναμο για να υποστεί την πίεση που μπορούσε να αντιμετωπίσει το χαμένο μεγάλο δάκτυλο. Έτσι μπορεί να σπάσει και να δημιουργηθεί κάλος, ο κάλος να ανοίξει και νέο έλκος μπορεί να εμφανιστεί αν δεν υπάρξει προστασία. Σύμφωνα με σχετικές μελέτες, αν υπάρξει ένας ακρωτηριασμός, μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια ακολουθεί ένας δεύτερος με πιθανότητα 70%. Κι εδώ, για την κατασκευή των ορθωτικών πελμάτων και την πρόληψη νέου έλκους, το πελματογράφημα είναι πολύ χρήσιμο.
Ορθωτικά πέλματα και “διαβητικά υποδήματα” δεν συνιστώνται σε άτομα με ανοικτό διαβητικό έλκος. Το έλκος πρέπει να κλείσει πρώτα με την πλήρη αποφόρτιση (με ειδική μπότα ή νάρθηκα, καθαρισμό της υπερκεράτωσης και ενδεχομένως ειδικά επιθέματα) και μετά να αποφασιστεί η χρήση υποδήματος.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ
η φυσική εξέταση των ποδιών ατόμων με διαβήτη, εφ’ όσον υπάρχει διαβητική νευροπάθεια, πρέπει να συμπληρώνεται με το πελματογράφημα, ώστε να εκτιμηθεί εάν υπάρχει διαταραχή στην άσκηση πιέσεων στο πέλμα και, στην θετική περίπτωση, να σχεδιαστεί ορθωτικό πέλμα που θα μπει στο ειδικό βαθύ υπόδημα για το διαβητικό πόδι. 
Αυ- ξημένες πιέσεις κάτω από τα μεγάλα δά- κτυλα λόγω δύσκαμπτων δακτύλων, κάτω από τις κεφαλές των μεταταρσίων και στις πτέρνες. 
Τεύχος 50 σελίδα 53 Πατήστε εδώ
