Διαβήτης Τύπου #1, Διαβήτης Τύπου #2 / Σεπ 15, 2017

Η ψυχοκοινωνική μελέτη Dawn2™

(Diabetes attitudes wishes & needs- στάσεις, επιθυμίες και ανάγκες απέναντι στο διαβήτη) φοβία υπογλυκαιμίας

Η μελέτη Dawn2™ είναι μια παγκόσμια πρωτοβουλία της Novo Nordisk και πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με τη διεθνή ομοσπονδία για το διαβήτη (IDF), η μεγαλύτερη του είδους της στο τομέα της ψυχολογικής διαχείρισης του διαβήτη, που εκφράζει τη φωνή των περίπου 15.000 ατόμων, που ζουν με το διαβήτη, ή και φροντίζουν άτομα με διαβήτη, σε 17 χώρες σε 4 ηπείρους. «Η μελέτη Dawn2™ επιβεβαιώνει ότι, η φυσική, οικονομική και συναισθηματική επιβάρυνση του διαβήτη –ανεξάρτητα από την κουλτούρα και τους διαφορετικούς λαούς – γίνεται απ’ όλη την οικογένεια, όχι μόνο από το άτομο με διαβήτη », λέει ο καθηγητής Mark Peyrot, κύριος ερευνητής και πρόεδρος της διεθνούς επιστημονικής επιτροπής, που επιβλέπει τη μελέτη Dawn2™. Οι τρεις κύριοι στόχοι της πρωτοβουλίας DAWN™ είναι οι εξής:
• Γνώση και ευαισθητοποίηση για τις ανικανοποίητες ανάγκες των ατόμων με διαβήτη και των οικογενειών τους
• Διευκόλυνση και συνεργασία για την έναρξη διαλόγου, με ενίσχυση της συμμετοχής των ασθενών και στόχο τη βελτίωση της αυτο-διαχείρισης και της ψυχοκοινωνικής υποστήριξης της φροντίδας του διαβήτη
• Καθιέρωση ενός συστήματος συγκριτικής αξιολόγησης, για τη διεθνή επιστημονική κοινότητα με επίκεντρο το άτομο, που πάσχει από διαβήτη, αλλά και όλοι όσοι εμπλέκονται στη φροντίδα και την πολιτική υγείας. Ειδικότερα τα πρώτα αποτελέσματα της μελέτης δείχνουν ότι: -Το 63% των μελών της οικογένειας είναι ανήσυχοι για το ενδεχόμενο το άτομο, που έχει διαβήτη, να αναπτύξει, κάποια στιγμή στο μέλλον, σοβαρές επιπλοκές1. -Το 66% των μελών της οικογένειας φοβάται, κυρίως για τους ινσουλινοεξαρτώμενους, ότι θα πάθουν νυκτερινή υπογλυκαιμία1. -Το 34% των μελών της οικογένειας αναφέρουν αρνητικές οικονομικές επιπτώσεις στον προϋπολογισμό της οικογένειας, λόγω του διαβήτη, που έχει αναπτύξει ένα μέλος τους.

-Το 20% των μελών της οικογένειας πιστεύει ότι, το μέλος της οικογένειάς τους, που πάσχει από διαβήτη, είναι θύμα κοινωνικής διάκρισης και ότι, η κοινωνία γενικότερα είναι μη ανεκτική στο διαβήτη1. -Το 35% των ατόμων με διαβήτη αναφέρουν ότι, η οικογένειά τους διαφωνεί με τον τρόπο, που διαχειρίζονται τον διαβήτη τους2 . -Το 75% των μελών της οικογένειας δεν έχει παρακολουθήσει εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τη διαχείριση του διαβήτη, παρά το 70%, τουλάχιστον, των επαγγελματιών υγείας, που πιστεύουν ότι, η συμμετοχή μελών της οικογένειας σε τέτοια προγράμματα είναι ζωτικής σημασίας για την καλή ρύθμιση του διαβήτη. Δεδομένου ότι ένα μεγάλο ποσοστό( 66%) των ατόμων με διαβήτη, αλλά και των μελών της οικογένειάς τους, φοβάται την υπογλυκαιμία, θα αναλύσουμε μέσα από την επιστήμη της ψυχολογίας την φοβία υπογλυκαιμίας και την αντιμετώπισή της. Ως φοβία υπογλυκαιμίας ορίζεται, ο έντονος και υπερβολικός φόβος εμφάνισης υπογλυκαιμικού επεισοδίου.

Το παιδί έφηβος εμφανίζει έντονο άγχος, το οποίο παρεμποδίζει σημαντικά, τόσο τη σχολική του καθημερινότητα, όσο και την κοινωνική του λειτουργικότητα. Ποιά είναι τα αίτια της φοβίας αυτής; Ο έντονος αυτός φόβος εμφάνισης υπο γλυκαιμικού επεισοδίου μπορεί να οφείλεται, είτε σε κάποιο τραυματικό γεγονός του παρελθόντος, είτε σε μία διαδικασία μάθησης από ένα πρότυπο (όπως είναι οι γονείς). Εάν ο έφηβος αντιμετώπισε ένα σοβαρό επεισόδιο υπογλυκαιμίας, όπου έχασε τις αισθήσεις του και χρειάστηκε βοήθεια από κάποιο άλλο άτομο για να συνέλθει, τότε μπορεί να ένιωσε ντροπή και εξευτελισμό. Σημασία, λοιπόν, δεν έχει τόσο το ίδιο το επεισόδιο της υπογλυκαιμίας, όσο η αρνητική ερμηνεία, που γίνεται από τον έφηβο. Η ερμηνεία αυτή δημιουργεί διάφορα αρνητικά συναισθήματα, όπως είναι ο φόβος, το άγχος και η ντροπή.

Εάν το περιστατικό τρόμαξε πολύ τον έφηβο, ο φόβος του αυτός μπορεί να γενικευτεί και στις υπόλοιπες συνθήκες, που έλαβε χώρα το γεγονός, όπως είναι το μέρος, ή η ώρα, του υπογλυκαιμικού επεισοδίου. Για να δείξουμε και σχηματικά, πώς δημιουργείται η φοβία αυτή: το σοβαρό υπογλυκαιμικό επεισόδιο πυροδοτεί στο άτομο αρνητικά συναισθήματα, όπως είναι ο φόβος και η ντροπή, τα οποία ακολουθούνται από συμπεριφορές αποφευκτικού τύπου, που τελικά οδηγούν σε ανεπαρκή γλυκαιμικό έλεγχο. Κοινές αποφευκτικές συμπεριφορές είναι η αποχή από τη γυμναστική, η μη χρήση μέσων μαζικής μεταφοράς και η αποφυγή καταστάσεων, όπου το άτομο με διαβήτη δε συνοδεύεται από κάποιο άλλο άτομο (σχήμα 1). Στην περίπτωση, που το πρόβλημα δημιουργήθηκε μέσω μιας διαδικασίας μίμησης κάποιου προτύπου, το παιδί έμαθε να φοβάται την εμφάνιση υπογλυκαιμικού επεισοδίου, παρατηρώντας την αντίδραση του γονέα και υιοθετώντας τις ίδιες αντιλήψεις. Η πρώτη πληροφορία, που μαθαίνει το άτομο, που εμφανίζει διαβήτη, είναι πως τα υπογλυκαιμικά επεισόδια είναι δυνητικά επικίνδυνα και πρέπει να αποφεύγονται.

Έτσι, υιοθετεί την αντίληψη αυτή και δημιουργείται η φοβία. Η συγκεκριμένη φοβία επιδρά αρνητικά σε πολλούς τομείς της ζωής, τόσο του εφήβου όσο και του παιδιού. Η ποιότητα ζωής του ατόμου υποβαθμίζεται, καθώς αποφεύγονται διάφορες κοινωνικές δραστηριότητες. Η διαχείριση του διαβήτη επηρεάζεται, όπως και ο μεταβολικός έλεγχος. Οι πιο ενδεδειγμένες θεραπείες αντιμετώπισης της φοβίας υπογλυκαιμίας είναι η ψυχοεκπαίδευση και η γνωσιακή ψυχοθεραπεία.

Στόχος της ψυχοεκπαίδευσης είναι η καλύτερη επίγνωση των υπαρχόντων επιπέδων γλυκόζης στο αίμα και η αναγνώριση από το άτομο των σωστών ενδείξεων του υψηλού και χαμηλού επιπέδου σακχάρου στο αίμα. Συνεπώς, το άτομο μαθαίνει να αναγνωρίζει καλύτερα τα πρώτα συμπτώματα υπογλυκαιμίας και έτσι μειώνεται ο φόβος. Η βασική αρχή της γνωσιακής ψυχοθεραπείας είναι, πως η τροποποίηση της συμπεριφοράς επιτυγχάνεται μέσα από την τροποποίηση της νοητικής αναπαράστασης του ατόμου. Με τη βοήθεια εξειδικευμένων τεχνικών, όπως αυτή της επίλυσης προβλήματος, ο έφηβος μαθαίνει, πως μπορεί να διαχειριστεί καλύτερα το άγχος, που νιώθει, αλλά και πώς να υιοθετήσει μια πιο ενεργητική προσέγγιση απέναντι στο διαβήτη του. Το άτομο με διαβήτη καλείται να αντιμετωπίσει μία καθημερινή πρόκληση, έχοντας να πραγματοποιήσει μία σειρά από ενέργειες (όπως είναι οι μετρήσεις σακχάρου και οι ενέσεις ινσουλίνης) για τη σωστή ρύθμιση του διαβήτη του.

Ο αγώνας του αυτός δεν πρέπει να «αλλοιώνει» σε μεγάλο βαθμό τις καθημερινές του δραστηριότητες και να το διαχωρίζει από τα υπόλοιπα μέλη της παρέας του. Δεν πρέπει να ξεχνάμε, πως η αποδοχή του νέου τρόπου ζωής εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τα συναισθήματα, που έχει το ίδιο το άτομο απέναντι στη θεραπεία, αλλά και την ίδια την πάθηση. Πρέπει να αντιλαμβάνεται, πως ο σωστός γλυκαιμικός έλεγχος είναι απαραίτητος, για την αποφυγή μακροχρόνιων επιπλοκών. Η εφηβεία είναι μία περίοδος μεγάλων αλλαγών, για κάθε άτομο. Η συμμόρφωση στη θεραπεία του διαβήτη χειροτερεύει λόγω αναπτυξιακών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων.

Ο έφηβος καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα στην επιθυμία για αυτονομία και ελευθερία κινήσεων και στη σωστή διαχείριση του διαβήτη του, κάνοντας τακτικές μετρήσεις σακχάρου και ενέσεις ινσουλίνης. Βασική αρχή της γνωσιακής ψυχοθεραπείας είναι πως οι σκέψεις και οι συμπεριφορές του ατόμου βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση. Μέσω της τροποποίησης των νοητικών αναπαραστάσεων τροποποιούνται και οι συμπεριφορές του ατόμου. Όταν, για παράδειγμα, ο τρόπος σκέψης ενός ατόμου είναι διαστρεβλωμένος, οδηγείται σε αναποτελεσματικούς τρόπους συμπεριφοράς. Αλλάζοντας τον τρόπο, που βλέπει την κατάσταση, μπορεί να αλλάξει και τους συμπεριφορικούς του χειρισμούς.

Με τη βοήθεια της γνωσιακής ψυχοθεραπείας ο έφηβος μπορεί να αποκτήσει εμπιστοσύνη στις ικανότητές του για σωστή διαχείριση του διαβήτη του. Μέσω εξειδικευμένων τεχνικών, όπως είναι η επίλυση προβλήματος, μαθαίνει, πώς να διαχειρίζεται καλύτερα το άγχος, που νιώθει, αλλά και πώς να υιοθετήσει μία πιο ενεργητική στάση απέναντι στο διαβήτη του.