σακχαρώδη διαβήτη η προσπάθεια επίτευξης της ευγλυκαιμίας, για την αποφυγή των οξέων και την πρόληψη των απώτερων επιπλοκών, αποτελεί μια συνεχή και επίπονη πρόκληση. Το άγχος, ο φόβος, η αγωνία, η ψυχική κόπωση, οι απαγορεύσεις, η επιβεβλημένη προσαρμογή της καθημερινότητας, η επιδείνωση των δεικτών της ζωής λόγω της τυχόν ύπαρξης διαβητικών επιπλοκών και η αίσθηση της ανεπαρκούς εκπαίδευσης και ενημέρωσης είναι μερικοί παράγοντες, που τροφοδοτούν την γένεση ψυχικού φορτίου. Αυτό χαρακτηρίζεται ως stress και είναι δυνατόν να αποσυντονίσει την προσπάθεια επίτευξης των στόχων και να επιβαρύνει εν γένει την ποιότητα της ζωής του διαβητικού. H ένταση του stress, σε κάθε διαβητικό, ποικίλει αλλά συνιστά πάντα μια τροχοπέδη στην προσπάθεια του για ένα ασφαλές αύριο. Συχνά, αλλά ιδιαιτέρα στις οικογένειες των παιδιών με ινσουλινοεξαρτώμενο τύπου 1 διαβήτη, το stress «διασπείρεται» σε όλη την οικογένεια, που άμεσα, ή έμμεσα, τελικά επικεντρώνεται και επιβαρύνει ακόμα παραπάνω το διαβητικό παιδί, ή τον έφηβο. Η παρουσία εντόνου stress έχει συσχετισθεί με την, σε σημαντικό βαθμό, απορρύθμιση των επιπέδων γλυκόζης αίματος, την ανάπτυξη αρνητικού συναισθήματος και συμπεριφορών, την δυσχέρεια λήψης αποφάσεων, με συμπεριφορές ψυχαναγκαστικού τύπου και μη αποδεκτής διατροφής.
Παράλληλα αυτή η ψυχική πίεση επιφέρει και βλάβες στην γενικότερη υγεία. Για παράδειγμα, το stress οδηγεί σε ταχυκαρδία, υπέρταση, αύξηση γενικά του καρδιακού έργου και της λειτουργίας των αγγείων επιδεινώνοντας τελικά το καρδιαγγειακό σύστημα, παράλληλα με τις βλαπτικές επιδράσεις της υπεργλυκαιμίας από την εξέλιξη του διαβήτη. Το χρόνιο stress έχει δειχθεί επίσης να επηρεάζει αρνητικά την λειτουργία του αναπαραγωγικού συστήματος και της γονιμότητας, του πεπτικού, του ουροποιητικού και του ανοσολογικού συστήματος, αλλά και να οδηγεί συχνά σε καταθλιπτική συνδρομή. Μελέτες έχουν ενοχοποιήσει την κατάθλιψη και το άγχος στην πυροδότηση του μηχανισμού της φλεγμονής, μέσω της απελευθέρωσης όλων των προ-φλεγμονωδών παραγόντων. Σε πρόσφατα δημοσιευμένες πειραματικές συνθήκες η αναστολή απελευθέρωσης των ιντερλευκινών, που αποτελούν αντιπροσωπευτικούς παράγοντες ανάπτυξης φλεγμονής, βελτίωσε την ικανότητα του πειραματόζωου να αντιμετωπίζει το αυξημένο μεταβολικό του φορτίο σε καταστάσεις χρόνιου κοινωνικού stress, μέσω τροποποιημένης και πιο ευέλικτης συμπεριφοράς για εξαμηνιαίο διάστημα.
Ενδεικτικά συμπτώματα παρουσίας stress
Η αναγνώριση της παρουσίας του stress δεν είναι δύσκολη και στηρίζεται στην εμφάνιση συμπτωμάτων και σημείων, που περιλαμβάνουν τα ακόλουθα ευρήματα, που συχνά ποικίλουν για κάθε άτομο και δεν είναι σταθερή η ύπαρξή τους.
• Διαταραχές του ύπνου
• Ανορεξία – βουλιμία
• Απώλεια, ή αύξηση του σωματικού βάρους
• Εύκολος κλαυθμός
• Αδυναμία συγκέντρωσης και κενά μνήμης
• Παρουσία άγχους
• Ευερεθιστότητα, θυμός
• Αύξηση του μυϊκού τόνου
• Αίσθημα τρόμου, ζάλης και αδυναμία στηρίξεως
• Υπεριδρωσία
• Κεφαλαλγία
• Τριγμός των οδόντων
• Αίσθημα ταχυαρρυθμιών
• Δυσκαταποσία και αίσθημα πνιγμού
• Δύσπνοια
• Ναυτία, έμμετος, διάρροιες, δυσκοιλιότητα
• Μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας
• Διακοπή σχέσεων
• Εύκολη κόπωση, άρνηση εργασίας, ή παρακολούθησης εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων
• Δυσφορία και φυγή γενικότερα Η επιβάρυνση του stress στην καθημερινότητα κάθε διαβητικού ποικίλει, αλλά ο οργανισμός του το αντιλαμβάνεται πάντοτε σαν μια επιθετική κίνηση, που αποσκοπεί στο να τον αποσυντονίσει, ανεξάρτητα αν το stress είναι μια φλεγμονή, ένας τραυματισμός, ή επεμβαίνει αποκλειστικά στον ψυχισμό του ατόμου και μόνο, όπως ένας έντονος διαπληκτισμός, χωρισμός από αγαπημένα πρόσωπα, ή απώλεια προσφιλούς προσώπου. Σαν αποτέλεσμα όλων αυτών είναι η εκρηκτική απελευθέρωση στην κυκλοφορία ορμονών, όπως είναι η αδρεναλίνη, η αυξητική ορμόνη και τα κορτικοστεροειδή. Οι ορμόνες αυτές όμως, έχοντας σαν τελικό σκοπό την υποβοήθηση του ατόμου για την άμεση αντιμετώπιση του δυσμενούς γεγονότος, ή και την φυγή του, για την αποφυγή δυσμενέστερων καταστάσεων, διεγείρουν άμεσα την παραγωγή ενέργειας κινητοποιώντας και απελευθερώνοντας στην περιφέρεια αποθηκευμένους στο σώμα υδατάνθρακες, που αποτελούν το ενεργειακό υπόστρωμα. Αφού όμως ο διαβητικός είναι, είτε ποσοστιαία, η καθ΄ ολοκληρία, ινσουλινοπενικός, η ορμονική αυτή απάντηση μπορεί τελικά να οδηγήσει σε άνοδο των επιπέδων γλυκόζης, γιατί δεν είναι δυνατή η παράλληλη άμεση προσαρμογή προς τα πάνω των επιπέδων ινσουλίνης στο αίμα.
Συχνά, στην απορρύθμιση του διαβητικού συνδρόμου σε καταστάσεις stress συνεισφέρει το γεγονός ότι, τα άτομα με διαβήτη διακόπτουν τα προγράμματα άσκησης και τροποποιούν τις διατροφικές τους συνήθειες, επειδή οδηγούνται σε κατάχρηση αιθυλικής αλκοόλης, σε χρήση ψυχοθεραπευτικών, ή εξαρτησιογόνων ουσιών, ενώ συχνά διακόπτουν την τακτική αυτομέτρηση των επιπέδων γλυκόζης αίματος. Επίσης, όταν το stress κρατήσει μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, είτε είναι οργανικής (μετεγχειρητικό), ή ψυχικής αιτιολογίας (πένθος), θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με όλα τα μέσα, τόσο το γενεσιουργό αίτιο, αν είναι δυνατό κάτι τέτοιο, όσο και ο διαβήτης με νέες θεραπευτικές αντιδιαβητικές οδηγίες. Υπάρχουν συγκεκριμένες περίοδοι στη ζωή κάθε ατόμου με διαβήτη, όπως στη φάση της διάγνωσης του συνδρόμου, που η επιβάρυνση από stress είναι πιο πιθανή. Η σκέψη και μόνο, ότι ο διαβήτης με τις απαγορεύσεις και την προσαρμογή της καθημερινότητας του θα «συντροφεύει» τη ζωή του διαβητικού για πάντα, προσθέτει άγχος, φόβο και δυσφορία. Εκεί θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι, η ευεργετικότητα, που απαιτείται για την υιοθέτηση των νέων συνθηκών, να μην υποβαθμίσει εκείνη, που απαιτείται για την αντιμετώπιση του διαβητικού συνδρόμου.
Η έναρξη της ινσουλινοθεραπείας αποτελεί πολύ συχνά ένα σημαντικό παράγοντα επιβάρυνσης της ψυχικής ισορροπίας του διαβητικού, επειδή λανθασμένα υπάρχει η αίσθηση ότι θα «κυριεύσει» και θα ποδηγετήσει όλες τις άλλες δραστηριότητες της ζωής του. Η εμφάνιση μιας χρόνιας επιπλοκής, όπως μια διαταραχή της όρασης, μπορεί να οδηγήσει και σε αλλαγή της εργασιακής κατάστασης του ατόμου με διαβήτη, αλλά και να δυσχεράνει στην εκτέλεση ακόμα και την αυτοεξυπηρέτηση του. Αυτό είναι επόμενο να οδηγήσει σε απογοητεύσεις, λύπη, θυμό, αλλά και σε αρνητική διάθεση.
Αντιμετώπιση του στρες
Ανεξάρτητα από την εξωγενή (ιατρονοσηλευτική) φροντίδα θα πρέπει το άτομο με διαβήτη να αναπτύξει τις αυτόνομες αμυντικές του ψυχολογικές εφεδρείες. Έχουν προταθεί τεχνικές ενδυνάμωσης αυτής της προσπάθειας με τη συμμετοχή του, αφενός σε ομαδικές θεραπευτικές προσπάθειες, σε αναπνευστικές ασκήσεις, σε τεχνικές αυτοκυριαρχίας και αφετέρου σε προγράμματα αυξημένης φυσικής δραστηριότητας, ενώ η υιοθέτηση θετικών σκέψεων απομακρύνει τον αρνητισμό.
Στην πορεία της εξέλιξης του διαβητικού συνδρόμου είναι απαραίτητο ο διαβητικός να εκπαιδευθεί σωστά και επαρκώς για να αντιπαρέρχεται αλλά, κύρια, να προλαμβάνει δυσμενείς καταστάσεις, που θα επιβαρύνουν τον ψυχισμό του. Παράλληλα, η ψυχολογική φροντίδα, που θα του προσφερθεί από την ειδική ομάδα, θα τον βοηθήσει να πετύχει τον βέλτιστο γλυκαιμικό στόχο, με την διατήρηση της ποιότητας στην ζωή του για να απολαμβάνει την χαρά της ζωής
Τεύχος 39 σελίδα 31 Πατήστε εδώ
