Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του παγκόσμιου οργανισμού υγείας (ΠΟΥ) 220 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη (ΣΔ), το 90% εκ των οποίων πάσχουν από ΣΔ τύπου 2 1. Το μεταβολικό σύνδρομο (ΜΣ) είναι μια παθολογική κατάσταση, η οποία συμπεριλαμβάνει τη συνύπαρξη επιμέρους καταστάσεων, όπως αυξημένη γλυκόζη νηστείας/ΣΔ, κεντρική παχυσαρκία, υπέρταση και δυσλιπιδαιμία. Στην Ελλάδα, η μελέτη ATTICA, η οποία βασίστηκε σε πολυσταδιακή, τυχαία δειγματοληψία επί του γενικού πληθυσμού, εκτίμησε τη συχνότητα του ΜΣ σε 19,8%, σημαντικά συχνότερη στους άνδρες (25,2%) σε σχέση με τις γυναίκες (14,6%). Η καθιερωμένη θεραπεία του ΣΔ βασίζεται στην τροποποίηση των συνηθειών ζωής (διατροφή, άσκηση) και τη χρήση φαρμάκων, που ρυθμίζουν το σάκχαρο του αίματος. Όμως, τα τελευταία χρόνια τα συμπληρώματα διατροφής κερδίζουν έδαφος στη συνεπικουρία των κλασσικών θεραπευτικών μέτρων για την αντιμετώπιση του ΣΔ, δεδομένου ότι η γνώση για τις επιδράσεις τους συνεχώς συσσωρεύεται 3. Η παρουσία ΣΔ συμβαδίζει με το οξειδωτικό stress, δηλαδή αύξηση των ελευθέρων ριζών οξυγόνου, που ασκούν πληθώρα βλαπτικών επιδράσεων στο κύτταρο.
Σε αυτά τα πλαίσια έχει αξιολογηθεί, κατά πόσο η λήψη αντιοξειδωτικών ουσιών μπορεί να προλάβει την εμφάνιση ΣΔ στους ανθρώπους, αλλά και κατά πόσο μπορεί να προλάβει τις επιπλοκές του σε ασθενείς με ήδη διαγνωσμένο ΣΔ. Μια μικρή, τυχαιοποιημένη μελέτη στη Σλοβακία, βασισμένη σε 59 ασθενείς, χωρίς την υιοθέτηση εικονικού φαρμάκου (placebo), έδειξε πως, συνδυασμός αντιοξειδωτικών ουσιών CoQ10, α-λιποϊκό οξύ και βιταμίνη E) για τρεις μήνες συσχετίστηκε με τη βελτίωση ηχοκαρδιογραφικών παραμέτρων 4. Αντίστοιχα, μια μικρή μελέτη (84 ασθενείς) στο Ιράν έδειξε πως, υψηλές δόσεις βιταμίνης C (1000 mg την ημέρα) πιθανώς βελτιώνει το γλυκαιμικό έλεγχο 5. Όμως, τα αποτελέσματα αυτών των μικρών μελετών δεν φάνηκε να επιβεβαιώνονται από τις μεγαλύτερες σειρές. Απεναντίας, μια μεγάλη προοπτική μελέτη, η Women’s Antioxidant Cardiovascular Study, που έλαβε χώρα στις ΗΠΑ, παρακολούθησε 8171 γυναίκες υψηλού κινδύνου για καρδιαγγειακή νόσο για 9,2 έτη, χρησιμοποιώντας τυχαιοποιημένο σχεδιασμό και χρήση εικονικού φαρμάκου.
Η εν λόγω μελέτη διαπίστωσε πως, η λήψη βι ταμίνης C, βιταμίνης Ε και βήτα-καροτενίου δεν συσχετιζόταν με την επακόλουθη εμφάνιση ΣΔ τύπου 2 6. Σε συμφωνία με τα ανωτέρω, η διπλά τυφλή, τυχαιοποιημένη μελέτη AlphaTocopherol, Beta-Carotene Cancer (ATBC) Prevention Study, η οποία παρακολούθησε 29.133 μεσήλικες άρρενες καπνιστές για 19 έτη έδειξε πως, η λήψη α-τοκοφερόλης (βιταμίνης Ε), ή β-καροτενίου, δεν άσκησε προστατευτική επίδραση σε μακροαγγειακές επιπλοκές, ή τη συνολική θνησιμότητα των διαβητικών αρρένων καπνιστών 7. Μελέτες σε ποντίκια έχουν δείξει ευεργετικές επιδράσεις του αντιοξειδωτικού ρεσβερατρόλη, όμως απαιτούνται περαιτέρω δεδομένα σε ανθρώπους 8. Αναφορικά με τη χρήση σεληνίου, παρόλο που τα αρχικά δεδομένα ήταν εξαιρετικά ενθαρρυντικά, νεότερες μελέτες έχουν δείξει επιβαρυντικό ρόλο, με τα συμπληρώματα σεληνίου σε πληθυσμούς του δυτικού κόσμου να συσχετίζεται με αντίσταση στην ινσουλίνη και ΣΔ τύπου 2, με αποτέλεσμα οι σύγχρονες ανασκοπήσεις να συνιστούν ιδιαίτερη προσοχή 9. Εντούτοις, ο ρόλος της βιταμίνης D στην πρόληψη του ΣΔ τύπου 2 φαίνεται επαρκώς τεκμηριωμένος, δεδομένου ότι, μετα-ανάλυση έδειξε πως, τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D συσχετίζονται τόσο με ΣΔ τύπου 2, όσο και με μεταβολικό σύνδρομο, ενώ η συμπλήρωση βιταμίνης D φαίνεται να εξασκεί προστατευτική δράση κυρίως σε πληθυσμούς υψηλού κινδύνου (π.χ. ασθενείς με δυσανεξία στη γλυκόζη) 10. Αναφορικά με τη βιταμίνη Κ, παρόλο που η διαιτητική πρόσληψη φαίνεται να προστατεύει από το ΣΔ τύπου 2 11, η εξωγενής συμπλήρωσή της δεν έχει προς το παρόν επαρκώς τεκμηριωθεί ως μέτρο πρόληψης του ΣΔ 12. Επίσης, ο ρόλος του μαγνησίου φαίνεται ιδιαίτερα προστατευτικός, τόσο σε επίπεδο πρόσληψης στο γενικό πληθυσμό 13, όσο και σε επίπεδο συμπλήρωσης σε ασθενείς με διαγνωσμένο ΣΔ τύπου 2 14, σύμφωνα με τις σύγχρονες μετα-αναλύσεις. Σχετικά με τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, φαίνεται πως, ο ρόλος τους είναι περιορισμένος, αφού οι συσχετίσεις τους με τον κίνδυνο για ΣΔ τύπου 2 ήταν οριακές 15, 16. Μεταξύ των αντιοξειδωτικών ουσιών ενθαρρυντικά αποτελέσματα έχουν δημοσιευθεί για το α-λιποϊκό οξύ.
Πρόκειται για συνένζυμο, το οποίο παράγεται ενδογενώς και συμμετέχει σε ενζυμικά σύμπλοκα του μεταβολισμού, εμφανίζει μάλιστα αντιοξειδωτικές ιδιότητες τόσο στην οξειδωμένη, όσο και στην ανοιγμένη του μορφή. Μία μικρή τυχαιοποιημένη μελέτη με τη χρήση εικονικού φαρμάκου, που διεξήχθη στην Αυστρία σε πληθυσμό 30 ατόμων με ΣΔ τύπου 2, έδειξε πως, το α-λιποϊκό οξύ χορηγούμενο ενδοφλέβια για 30 ημέρες οδήγησε σε βελτίωση της ενδοθηλιακής λειτουργίας 17. Αναφορικά με μελέτες, που εξέτασαν την από του στόματος χορήγηση, η πολυκεντρική μελέτη SYDNEY 2, που εξέτασε 181 ασθενείς με ΣΔ τύπου 2 στη Ρωσία και το Ισραήλ, έδειξε βελτίωση των νευροπαθητικών συμπτωμάτων του ΣΔ μετά τη χορήγηση του α-λιποϊκού οξέος 18. Από ουσίες, που παράγονται στον οργανισμό, αλλά μπορούν να χορηγηθούν και από το στόμα, η ενδογενής ορμόνη μελατονίνη παίζει κεντρικό ρόλο στη ρύθμιση του κιρκάδιου βιορυθμού και ταυτόχρονα εμφανίζει αντιοξειδωτική δράση, ανάγοντας το βλαπτικό υπεροξείδιο του υδρογόνου, αλλά και το υπεροξυνιτρώδες ανιόν, ενώ επίσης ρυθμίζει την έκφραση αντιοξειδωτικών ενζύμων. Μικρές μελέτες έχουν υποστηρίξει τη σημασία της σε ηλικιωμένους με ΣΔ τύπου 2 19.
Μελέτες σε ποντίκια έχουν δείξει πως, η μελατονίνη είναι σημαντική για τη ρύθμιση των επιπέδων ινσουλίνης, αφού η έλλειψη των υποδοχέων της οδηγεί σε ινσουλινοαντοχή 20. Από τις ουσίες, που υπάρχουν μέσα στις τροφές και μπορούν να χορηγηθούν και με τη μορφή συμπληρωμάτων, είναι επίσης ενδιαφέρον πως, η γνωστή σε όλους μας κανέλλα (Cinnamomum aromaticum) εμφανίζει ευεργετικές ιδιότητες για τη ρύθμιση του σακχάρου στον άνθρωπο. Τυχαιοποιημένη μελέτη, που διεξήχθη στις ΗΠΑ, έδειξε πως, κάψουλες κανέλας (1g ημερησίως για 90 ημέρες) σε 109 ασθενείς με ΣΔ τύπου 2 οδήγησαν σε περαιτέρω ελάττωση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης του αίματος, όταν χορηγούνταν επιπρόσθετα με την καθιερωμένη αντιδιαβητική αγωγή 21. Οι ευεργετικές επιδράσεις του σκόρδου (Allium sativum) εν γένει στην υπερχοληστερολαιμία έχουν καταδειχθεί στο μετα-αναλυτικό επίπεδο, δεδομένης μετα-ανάλυσης, που συνέθεσε δεδομένα 13 κλινικών μελετών 22. Αναφορικά όμως με τη δυσλιπιδαιμία, που συσχετίζεται ειδικά με το ΣΔ, τα δεδομένα παραμένουν περιορισμένα.
Δύο μελέτες, που έλαβαν χώρα στο Πακιστάν, έδειξαν πως, συμπλήρωμα διατροφής με σκόρδο 300 mg δύο, ή τρεις, φορές ημερησίως οδήγησαν σε βελτίωση του λιπιδαιμικού προφίλ τόσο στις 12, όσο και στις 24 εβδομάδες, αλλά και βελτίωση της γλυκόζης αίματος την 24η εβδομάδα 23, 24. Το πράσινο τσάι (Camellia sinensis) περιέχει πολυφαινόλες και ειδικότερα κατεχίνες, εκ των οποίων η πιο άφθονη είναι η γαλλική επιγαλλοκατεχίνη (EGCG). Σύγχρονη μεταανάλυση 9 προοπτικών μελετών έδειξε πως, η κατανάλωση τσαγιού προστατεύει από την εμφάνιση ΣΔ τύπου 2, όμως δεν ήταν δυνατό να διαχωρίσει την δράση του πράσινου από το κλασσικό (μαύρο) τσάι, λόγω μη αναλυτικών δεδομένων από τις επιμέρους μελέτες 25. Η βιβλιογραφία των μελετών παρέμβασης με συμπλήρωση κατεχινών, ή πράσινου τσαγιού, παραμένει αντιφατική, με κάποιες μελέτες να υποστηρίζουν ευεργετικές επιδράσεις 26, ενώ άλλες δεν διαπίστωσαν σημαντικές επιδράσεις 27. Το βότανο astragalus (Astragalus membranaceus) είναι γνωστό ως “Huang Qi” στην παραδοσιακή κινεζική ιατρική και φημίζεται για τις ανοσορυθμιστικές του δράσεις.
Παρόλο που υπάρχουν υποσχόμενες, θετικές μελέτες σε ποντίκια, υπάρχει έλλειψη δεδομένων σε διαβητικά άτομα 28. Αντίστοιχα, ελπιδοφόρα αποτελέσματα σε ποντίκια έχουν δημοσιευθεί για την εμοδίνη, πολυφαινολική ανθρακινόνη, η οποία βρίσκεται στο χυμό των φύλλων της Aloe Vera, όμως ακόμα υπάρχει έλλειψη κλινικών μελετών σε ανθρώπους 29. Τέλος, τυχαιοποιημένες μελέτες συμπλήρωσης φυτικών ινών σε ασθενείς με ΣΔ τύπου 2 έχουν δείξει βελτίωση του γλυκαιμικού και εν γένει μεταβολικού προφίλ
Τεύχος 39 σελίδα 34 Πατήστε εδώ
