Καθηγήτριας Παιδιατρικής Ενδοκρινολογίας, Μονάδα Ενδοκρινολογίας, Μεταβολισμού και ∆ιαβήτη, Α ́ Παιδιατρική Κλινική, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία»
«Πιστεύω ακράδαντα ότι οι ψυχικές εφεδρείες είναι αυτές που μας δίνουν δύναμη να συνεχίζουμε. Είναι όμορφο να μπορείς να δίνεις πρότυπο και στόχους στους νέους, οι οποίοι είναι και το μέλλον κάθε χώρας, και δεν ξεχωρίζω ανάμεσα στους νέους, αν πρόκειται για παιδιά με ∆ιαβήτη ή νέους γιατρούς που πρέπει να εμπνευστούν και να συνεχίσουν να υπηρετούν τον όρκο του Ιπποκράτη με καρδιά και συναίσθημα. Αντλώ δύναμη από το χαμόγελο των παιδιών, από τον ήλιο της χώρας μας, από τις ανθρωπιστικές αξίες, στις οποίες πιστεύω.»
Κυρία Κανακά, εδώ και πολλά χρόνια εργάζεστε ως Επιστημονική Υπεύθυνη του ∆ιαβητολογικού Κέντρου στη Μονάδα Ενδοκρινολογίας Μεταβολισμού και ∆ιαβήτη στο Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία» με ∆ιευθυντή τον καθηγητή κύριο. Γεώργιο Χρούσο. Κύριο μέλημα σας είναι η φροντίδα των παιδιών με διαβήτη τύπου 1. Πόσο εύκολη είναι η αντιμετώπιση ενός διαβητικού παιδιού σε μια τόσο ευαίσθητη ηλικία;
Είναι γεγονός ότι πρέπει να υπάρχει κάθε φορά ένα διακριτικό μήνυμα αισιοδοξίας για το μέλλον του παιδιού και ψυχολογικής στήριξης όλης της οικογένειας.
Στη φάση αυτή που η οικογένεια βιώνει « την κεραμίδα» της διάγνωσης του ∆ιαβήτη και θέλει να πιαστεί από κάποιον που θα τους πει ότι είναι απλά ένα άσχημο όνειρο, έχει σημασία με ενσυναίσθηση να σταθεί κανείς κοντά τους, να νοιώσει την αγωνία και τη θλίψη τους, αλλά ταυτόχρονα να μην αφήσει να ζουν με ψεύτικες ελπίδες ότι « μπόρα είναι, θα περάσει». Η επιτυχία στη σωστή διαχείριση του παιδιού με ∆ιαβήτη είναι πρώτα απ’ όλα να φθάσει η οικογένεια στην αποδοχή της νέας πραγματικότητας, μίας πραγματικότητας όμως που δεν θα σταθεί εμπόδιο στη ζωή του παιδιού. ∆εν αλλάζουμε τη ζωή του παιδιού γιατί ήλθε ο ∆ιαβήτης, ενσωματώνουμε την αντιμετώπιση του ∆ιαβήτη στην καθημερινότητα του παιδιού. Η οικογένεια πρέπει σιγά – σιγά να αντιληφθεί ότι θα συνεχίσει το παιδί κανονικά τις αθλητικές και κοινωνικές δραστηριότητές του και απλά θα ελέγχει το σάκχαρο για να δώσει την απαραίτητη ινσουλίνη. ∆εν αρχίζουν τα «όχι» και «μη» για το φαγητό, απλά το φαγητό πρέπει να είναι ισορροπημένο και το σωστό για την αρμονική ανάπτυξη του παιδιού.
Η κλασσική ερώτηση των γονέων είναι το «γιατί». Γιατί ήλθε ο ∆ιαβήτης, αν φταίει το φαγητό που του έδιναν, αν φταίει ότι μάλωναν το παιδί όταν δεν διάβαζε. Σημασία έχει να απομακρύνουμε γρήγορα κάθε αίσθημα ενοχής, δεν φταίει κανένας που ήλθε ο ∆ιαβήτης, είναι αυτοάνοση πάθηση και κάποια στιγμή ξεκινάει.
Υπάρχουν προβλήματα στην επικοινωνία σας με τους γονείς των παιδιών με διαβήτη. Ποια είναι τα συχνότερα λάθη που κάνουν οι γονείς των παιδιών αυτών;
Πολλές φορές υπάρχουν προβλήματα στην επικοινωνία με τους γονείς και αυτά πηγάζουν από τη λαχτάρα τους να διαψεύσουν το γιατρό που είναι αγγελιαφόρος κακών ειδήσεων.
Προτιμούν να τον αμφισβητήσουν, να γυρίσουν από γιατρό σε γιατρό με την ελπίδα να βρουν κάποιον που θα τους πει ότι η διάγνωση ήταν λάθος, ότι ο ∆ιαβήτης θα περάσει. Θυμάμαι χαρακτηριστικά μαμάδες που καταργούν τη χορήγηση υδατανθράκων στη διατροφή του παιδιού για να αποφύγουν τις ενέσεις ινσουλίνης, με αποτέλεσμα προοδευτικά να χάνει το παιδί βάρος και στη συνέχεια να αναστέλλεται και η ανάπτυξή του. Σε αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να δοθεί ψυχολογική στήριξη στους γονείς να αποδεχθούν τη διάγνωση, που άλλωστε δεν είναι εμπόδιο στη ζωή του παιδιού, και να ενισχυθεί το παιδί, αν η ηλικία του το επιτρέπει, να αναλάβει με αισιοδοξία μέρος της διαχείρισης του ∆ιαβήτη. ∆εν είναι λίγα τα περιστατικά που το παιδί τελικά στηρίζει ψυχικά τους γονείς του και τους αποδεικνύει ότι συνεχίζει τη ζωή του με αισιοδοξία.
Σας έχω ακούσει πολλές φορές να μιλάτε με πολύ άγχος για την υποχρέωση που νιώθετε να έχετε το τηλέφωνο σας ανοιχτό 24 ώρες το 24ωρο, προκειμένου να παρέχετε παιδιατρικές συμβουλές σε όποιον γονέα σας καλέσει.
Πόσο «υπεύθυνη» αισθάνεστε για αυτά τα παιδιά. Τι
σας παρακινεί να παραμένετε σταθερή και ακούραστη στο έργο σας;
Είναι γεγονός ότι δεν κλείνω το κινητό μου ποτέ, γιατί θέλω να μπορώ να παρέχω βοήθεια κάθε στιγμή, σε κάθε οικογένεια που θα την χρειαστεί, όπως π.χ. αν προκύψει μια βαριά υπογλυκαιμία μέσα στη νύκτα. Νοιώθω ότι είμαι, μαζί με τους φυσικούς τους γονείς, κι εγώ μια «μαμά» για τα παιδιά αυτά, και ποτέ η μαμά δεν αφήνει τα παιδιά της χωρίς στήριξη. Αισθάνομαι ότι είναι κοινή η προσπάθειά μας, και δεν υπάρχει μεγαλύτερη χαρά από το να βλέπω τα παιδιά να αναλαμβάνουν τη ρύθμισή τους και ταυτόχρονα να ανοίγουν τα φτερά τους με αισιοδοξία να κατακτήσουν τα όνειρά τους.
Η εξαιρετική επαγγελματική πορεία που έχετε διαγράψει στο χώρο σας έχει δώσει τη δυνατότητα να βιώσετε ακραίες καταστάσεις, έντονες συγκινήσεις, άγχος και εντάσεις. Τι σας κουράζει στην καθημερινή πρακτική σας και τι σας ενεργοποιεί και πάλι;
Πιστεύω ακράδαντα ότι οι ψυχικές εφεδρείες είναι αυτές που μας δίνουν δύναμη να συνεχίζουμε. Είναι όμορφο να μπορείς να δίνεις πρότυπο και στόχους στους νέους, οι οποίοι είναι και το μέλλον κάθε χώρας, και δεν ξεχωρίζω ανάμεσα στους νέους, αν πρόκειται για παιδιά με ∆ιαβήτη ή νέους γιατρούς που πρέπει να εμπνευστούν και να συνεχίσουν να υπηρετούν τον όρκο του Ιπποκράτη με καρδιά και συναίσθημα. Αντλώ δύναμη από το χαμόγελο των παιδιών, από τον ήλιο της χώρας μας, από τις ανθρωπιστικές αξίες, στις οποίες πιστεύω.
Μιλάτε με περιστατικά από τη μια άκρη της Ελλάδας στην άλλη, σε απομακρυσμένα μέρη και νησιά, προσπαθώντας να παρέχετε τις καλύτερες δυνατές υπηρεσίες.
Πόσο εύκολο είναι να κάνετε τη δουλειά σας με αυτό τον τρόπο.
Πιστεύετε ότι υπάρχουν σημαντικά κενά στη φροντίδα των κατοίκων στις απομακρυσμένες περιοχές;
Είναι γεγονός ότι υπάρχουν μέρες που νοιώθω ότι φτάνω στα άκρα των δυνατοτήτων μου, δίνοντας ταυτόχρονα οδηγίες σε ένα απομακρυσμένο περιφερειακό νοσοκομείο, ή σε μία οικογένεια με ∆ιαβήτη που ζει σε ένα μακρινό μας νησί, ενώ ταυτόχρονα δίνω οδηγίες στο νέο ειδικευόμενο της Κλινικής μας που θέλει συμβουλή, έχοντας μπροστά μου την κάθε οικογένεια που απαιτεί την αφοσίωσή μου για να πάρει οδηγίες να προσαρμόσει τη θεραπεία του παιδιού της μέχρι την επόμενή μας συνάντηση. ∆εν είναι εύκολο, και πολλές φορές κι εγώ αναρωτιέμαι πώς είναι δυνατό να καλυφθεί όλη η επικράτεια με ορθότερη ιατρική φροντίδα. Είναι ωραίες οι θεωρητικές ανησυχίες για τη βελτίωση παροχής υγείας αλλά «ανασκουμπώνομαι» κάθε φορά και προσπαθώ να δώσω τον καλύτερο μου εαυτό στις πραγματικές συνθήκες αυτής της χώρας. Ίσως αν υπάρξει μια κριτική μάζα ανθρώπων με την αντίστοιχη στάση ζωής να πάμε μπροστά.
Έχετε δηλώσει ότι το μέλλον αυτής της χώρας εξαρτάται από τη νέα γενιά των επιστημόνων, γι’ αυτό και είστε πάντα πρόθυμη να διδάξετε και να μεταλαμπαδεύσετε κάθε εμπειρία και κάθε γνώση στους νέους γιατρούς.
Συνεχίζετε να πιστεύετε στην αρχή σας αυτή;
Και αυτή η ερώτηση εμπεριέχεται στη στάση ζωής που ανέλυσα και πιο πάνω. Θεωρώ ότι δεν στερούμαστε ευφυΐας, αντίθετα έχουμε αποδείξει σαν λαός στο εξωτερικό ότι η δουλειά δεν μας φοβίζει, και οι γιατροί μας δεν υστερούν σε γνώσεις, αν θέλουν πραγματικά να τις αποκτήσουν. Μ’ αρέσει να μοιράζομαι τη γνώση με τη νεότερη γενιά, στεναχωριέμαι συχνά όταν βλέπω νέους να έχουν τη στάση «τι έχω να κερδίσω από αυτόν για να ανέβω επαγγελματικά», να βλέπουν μόνο το προσωπικό συμφέρον, πάλι όμως αξίζει να προσπαθεί κανείς να δώσει πρότυπα ήθους για να πιαστούν έστω οι λιγότεροι που θέλουν να χαράξουν αντίστοιχη πορεία. Πανεπιστημιακός δάσκαλος δεν σημαίνει μόνο μεταλαμπάδευση γνώσης, αλλά και ηθικής.
Γνωρίζοντας τα νεότερα επιστημονικά δεδομένα, πως εκτιμάτε ότι διαγράφεται το μέλλον για τη θεραπεία του διαβήτη τύπου 1;
Είμαι πάνω από 20 χρόνια στο χώρο του ∆ιαβήτη, και έζησα αρκετές στιγμές ακράτητης αισιοδοξίας που στη συνέχεια αποδείχτηκαν μη ρεαλιστικές, για παράδειγμα η αισιοδοξία για την εισπνεόμενη ινσουλίνη, που στη συνέχεια μετριάστηκε, η αισιοδοξία για την οριστική λύση με τη μεταμόσχευση νησιδίων του παγκρέατος, που κι αυτή με τη σειρά της μετριάστηκε.
Πάντως, βλέποντας πίσω, συνειδητοποιώ ότι έχουν γίνει άλματα στην εξέλιξη, δεν είμαστε πια στα «μπουκαλάκια» ινσουλίνης που αναμιγνύουμε σε μία σύριγγα, δεν είμαστε στα αυστηρά διαιτολόγια, έχει απλοποιηθεί η παρακολούθηση του σακχάρου, και έχουν γίνει τόσα άλλα επιτεύγματα. Είμαι λοιπόν αισιόδοξη ότι θα βρεθεί μια ουσιαστική λύση.
Ως μέλος της επιστημονικής επιτροπής του περιοδικού της ΕΛΟ∆Ι έχετε συμμετάσχει σε πολλές και ποικίλες δραστηριότητες της ένωσης, που σκοπό είχαν να ενημερώσουν και να εκπαιδεύσουν τα διαβητικά άτομα. Ταυτόχρονα έχετε δουλέψει σκληρά, προκειμένου να φέρετε κοντά την επιστημονική κοινότητα και τα διαβητικά άτομα. Θεωρείτε ότι υπάρχουν περιθώρια για περισσότερες δράσεις και περισσότερες ενέργειες οι οποίες θα συμβάλλουν στην ενημέρωση των ατόμων αυτών;
Ναι, πιστεύω ότι υπάρχουν ακόμη πολλά περιθώρια για περισσότερες δράσεις, κυρίως όσον αφορά τη καθημερινότητα του παιδιού με διαβήτη στον παιδικό σταθμό, στο κολυμβητήριο, ή τις άλλες αθλητικές δραστηριότητες, στο σχολείο, στις εκδρομές και τόσα άλλα. Και η δυσπιστία που αντιμετωπίζουν οι γονείς από τους γυμναστές ή τους δασκάλους συνηθέστερα πηγάζει από το φόβο του άγνωστου.
Αν ο διαβήτης τους γίνει πιο γνωστός, πιο οικείος, δεν θα υπάρχουν τέτοια εμπόδια αντιμετώπισης και πλήρους ένταξης των παιδιών στις δραστηριότητες κάθε μορφής.
Κυρία Κανακά, δηλώνετε «ταγμένη» στην επιστήμη σας και αφοσιωμένη στο έργο σας, παρ’ όλα αυτά είστε σύζυγος και μητέρα. Πόσο εύκολο είναι να συνδυάσετε αρμονικά τόσες πολλές ιδιότητες;
Όπως περιέγραψα και πιο πάνω είμαι ταγμένη στην προσφορά σε κάθε παιδί και νέο, σαν να είμαι η δικιά τους μαμά. ∆εν θα μπορούσα να έχω αυτή τη στάση ζωής αν δεν είχα την αγάπη για τα παιδιά και τον άνθρωπο γενικότερα. Να μοιράζεις αγάπη και να παίρνεις αγάπη από τις αληθινές ανθρώπινες σχέσεις είναι αυτό που σου δίνει τη δύναμη να συνεχίσεις να προσφέρεις.
Τεύχος 47 Πατήστε εδώ
