Τακτικός καθηγητής παθολογίας της ιατρικής σχολής Harvard και καθηγητής παθολογίας της ιατρικής σχολής του πανεπιστημίου της Βοστώνης, διευθυντής της ενδοκρινολογικής-διαβητολογικής κλινικής των βορειοανατολικών νοσοκομείων της Βοστώνης, διευθυντής του τμήματος διατροφής του νοσοκομείου Beth Israel Deaconess Medical Center, διευθυντής – εκδότης του επιστημονικού περιοδικού Metabolism, Clinical and Experimental
Η έρευνά μας εστιάζεται στην αιτιολογία και θεραπευτική της παχυσαρκίας και των επιπλοκών της, δηλαδή ασθενειών όπως ο διαβήτης, οι καρδιαγγειακές νόσοι και πολλοί καρκίνοι, που σχετίζονται άμεσα με την παχυσαρκία, όπως καρκίνοι του ενδομητρίου, του παχέως εντέρου, του μαστού κλπ. Πιστεύουμε ότι ο ανθρώπινος οργανισμός εκκρίνει ορμόνες, οι οποίες έχουν σημασία για την εκδήλωση αυτών των ασθενειών και ότι, εάν αυτές τις ενδογενείς ορμόνες τις φτιάξουμε και τις δώσουμε στους ασθενείς μας, μπορούμε να προλάβουμε, η να θεραπεύσουμε, κάποιες από τις ανωτέρω ασθένειες.
→ Κύριε Μαντζώρε, εκλεχτήκατε τακτικός καθηγητής παθολογίας και διευθυντής της ενδοκρινολογικής – διαβητολογικής κλινικής σε ένα από τα καλύτερα νοσοκομεία του κόσμου, το Harvard, σε ηλικία μόλις 45 ετών. Πως καταφέρατε να φτάσετε, σε σχετικά νεαρή ηλικία, «στην επιστημονική κορυφή» παγκοσμίως. Ποια ήταν η επιστημονική πορεία, που διανύσατε;
Μετά τις σπουδές μου στην Ιατρική Σχολή Αθηνών, η αναζήτηση καλύτερου επιπέδου εκπαίδευσης, η οποία θα μου επέτρεπε να υπηρετήσω αργότερα όσο το δυνατόν καλύτερα τους συνανθρώπους μου, ήταν ο κύριος λόγος για τον οποίο με προσέλκυσε η Αμερική. Οι μεγάλες αναμονές ,για να ξεκινήσει κανείς ειδικότητα στην πατρίδα μας, ήταν ένας επιπλέον αποτρεπτικός λόγος, ως προς το να μείνω στην Ελλάδα. Οι ειδκότητες της ογκολογίας ή ενδοκρινολογίας, διαβητολογίας και μεταβολισμού, που σκεπτόμουν να ακολουθήσω, προαπαιτούσαν 10 χρόνια αναμονή για ειδικότητα.
Έχοντας ως στόχο την καλύτερη εκπαίδευση, προσπαθούσα και έβρισκα ως φοιτητής υποτροφίες, δεδομένου οτι η οικογένειά μου δεν είχε τα απαραίτητα μέσα για να με υποστηρίξει και πήγαινα τα καλοκαίρια στη Γερμανία για εκπαίδευση. Εκεί, ένας καθηγητής με κατηύθυνε προς τις Ηνωμένες Πολιτείες. Μου είπε ότι «εμείς βλέπουμε τους Αμερικανούς ως καλύτερουs μας. Εκεί στέλνουμε τους δικούς μας βοηθούς για να γίνουν καλύτεροι και κατόπιν τους φέρνουμε να υπηρετήσουν τα δικά μας κλινικά κέντρα και πανεπιστήμια. Εάν θέλεις να προχωρήσεις πολύ, θα πρέπει να πας στην Αμερική».
Τον ρώτησα, τί πρέπει να κάνω;. Μου είπε, «θα δώσεις τις εξετάσεις των USMLE κaι, αν είσαι καλός, θα σε πάρουν, διότι οι Αμερικάνοι εφαρμόζουν την αξιοκρατία στην πραξη». Έτσι απλά, αφού πέρασα τις εξετάσεις μου, πήγα στην Αμερική, όπου δεν ήξερα κανέναν. Ο καθηγητής κύριος Δάϊκος, ο οποίος ήταν πρότυπό μου όταν ήμουν φοιτητής, έγραψε σε μια «λακωνικότατη» συστατική επιστολή ότι: «ο κύριος Μαντζώρος είναι ένας άριστος φοιτητής, που, αν βρεθεί στο κατάλληλο περιβάλλον και του δοθούν τα κατάλληλα ερεθίσματα, θα διαπρέψει». Δεν είχα καταλάβει τι εννοούσε τότε, αλλά θα έλεγα το ίδιο σήμερα για πολλούς Έλληνες φοιτητές ,που έχουν όρεξη και ταλέντα, ότι, αν τους βάλουμε στο κατάλληλο περιβάλλον και τους δώσουμε τα κατάλληλα ερεθίσματα, θα διαπρέψουν σε τέτοιο βαθμό, ώστε να κάνουν κάποιους Γερμανούς, ή οποιονδήποτε άλλον στο εξωτερικό θέλει να μας υποτιμά, να τρίβει τα μάτια του από την έκπληξη.
Στην Αμερική πήγα ουσιαστικά χωρίς χρήματα, με ένα σακίδιο με τα βιβλία μου, μία μικρή τσάντα με τα ρούχα μου και πίστη στον εαυτό μου και το Θεό, υπό την προστασία του οποίου έβαλα την όλη καριέρα μου. Με επένδυση πάρα πολλών ωρών σκληρής δουλειάς, τελείωσα μέσα σε επτά έτη τρείς ειδικότητες (παθολογία, ενδοκρινολογία-διαβητολογία και κλινική διατροφή στο Harvard) και πήρα δύο Master από το Harvard και το MIT καθώς και το διδακτορικό μου (όλα μέσα σε χρόνο ρεκόρ, επτά χρόνια, και όλα με άριστα). Ο πενιχρός μισθός του ειδικευόμενου, συμπληρωμένος από επιπλέον εφημερίες και κάποιες μικρές υποτροφίες από το Harvard και το Ίδρυμα Ωνάση, μου επέτρεψαν να πληρώσω τα δίδακτρα για τις σπουδές μου. Διακαής μου επιθυμία ήταν, μετά τις σπουδές, να υπηρετήσω τους συμπατριώτες μας και τον τόπο, στον οποίο γεννήθηκα. Οι περισσότεροι από εμάς, που ζούμε πολλά χρόνια στο εξωτερικό, γεωγραφικά πολύ μακριά από την Ελλάδα, νοιώθουμε την πατρίδα μας πολύ κοντά από την πλευρά της θέρμης της καρδιάς μας για αυτήν, γιατί, όσο κάτι, που αγαπάς ,δεν το έχεις δίπλα σου, το αγαπάς με μεγαλύτερο πάθος.
Το «νόστιμον ήμαρ», η ημέρα της επιστροφής, αν και ήταν πάντα στο μυαλό μου, δεν έγινε κατορθωτό να γίνει πραγματικότητα, παρά τις συνεχείς προσπάθειες μου. Η πατρίδα μας, διά των εκπροσώπων της, οι οποίοι κρατούσαν θέσεις κομβικές, δεν μου προσέφερε ποτέ θέση αντίστοιχη των δυνατοτήτων μου, η/ και των αντικειμενικών μου προσόντων, παρότι πολλές φορές προσπάθησα να επιστρέψω σε ακαδημαϊκή θέση στην Αθήνα, με μόνο γνώμονα το να προσφέρω στους ασθενείς και τους νέους συναδέλφους της πατρίδας μας και παρά την τεράστια απώλεια δυνητικού εισοδήματος, που αυτό θα συνεπαγόταν. Βέβαια, εκ των υστέρων, μπορώ να πω, οτι ευγνωμονώ τους κριτές, οι οποίοι με αδίκησαν μη εκλέγοντας με σε καθηγητική θέση σε ιατρική σχολή της χώρας μας, διότι, παρά το ότι, κατά την γνώμη μου, με αδίκησαν κατάφωρα, ταυτόχρονα με ευεργέτησαν, επιτρέποντας μου να αναπτύξω την καριέρα μου στο εξωτερικό με τρόπο, που δεν θα μπορούσα να κάνω στην Ελλάδα και να ανέβω τελικά στην αξιολογικά υψηλότερη θέση καθηγητού πρώτης βαθμίδας και διευθυντού κλινικής στην ενδοκρινολογία – διαβητολογία της πρώτης αξιολογικά ιατρικής σχολής παγκοσμίως. Ενώ η πατρίδα μας μου ύψωνε τείχος απορριπτικό για σημαντικές ακαδημαϊκές θέσεις στην Ελλάδα, σε αντίθεση, η νέα μου πατρίδα έβγαλε απόφαση, που με απήλλασσε από την υποχρέωση μου να επιστρέψω στην Ελλάδα και τελικά μου χορήγησε την αμερικανική υπηκοότητα, επί τη βάση του οτι η ιατρική και ερευνητική προσφορά μου προήγαγε «το εθνικό συμφέρον των ΗΠΑ». Ενώ, το καθηγητικό κατεστημένο των Αθηνών, επί τη βάση όχι αντικειμενικών κριτηρίων (αφού είχα πολλαπλάσια αντικειμενικά, μετρήσιμα, προσόντα από τους συνυποψηφίους μου), αλλά επί τη βάση υποκειμενικών κριτηρίων, ηρνείτο την επιστροφή μου στην χώρα, που με γέννησε και ακύρωνε τον πόθο μου να υπηρετήσω τους συμπατριώτες μου, η χώρα, που με υιοθέτησε, με ανέβασε σκαλί – σκαλί, μέσα σε δέκα συνολικά χρόνια, από την βαθμίδα του ειδικευόμενου στον υψηλότερο θώκο της ακαδημαϊκής ιατρικής παγκοσμίως, την θέση του τακτικού καθηγητού πρώτης βαθμίδας και διευθυντού κλινικής στο Harvard, το αξιολογικά πρώτο πανεπιστήμιο του κόσμου.
Οι προηγμένες κοινωνίες γνωρίζουν, πως να ανταμείβουν και ηθικά, αλλά παράλληλα, και υλικά, τα ιδανικά, τα οράματα, τις προσπάθειες, αλλά, κυρίως, την αποτελεσματικότητα της προσφοράς του καθενός μας και στον συνάνθρωπο του και στο κοινωνικό σύνολο.
→ Ποια θέση έχετε στις ΗΠΑ σήμερα και πως θα συνοψίζατε τις δραστηριότητες σας;
Προσπαθώ, όπως και όλοι οι συνάδελφοι μου στο Harvard, να εφαρμόζω το τετράπτυχο της σημερινής ακαδημαϊκής ιατρικής: αποτελεσματική διοίκηση κλινικών, πλήρη αφοσίωση κλινικά στη βοήθεια του πάσχοντος συνανθρώπου μου, στοχευμένη έρευνα, ώστε να επεκτείνουμε το «φράχτη» της γνώσης και να δώσουμε απαντήσεις με καινούργια φάρμακα, η διαγνωστικά εργαλεία, στα άλυτα, μέχρι σήμερα, προβλήματα των ασθενών μας, και εντατική διδασκαλία φοιτητών και νεότερων ιατρών, ώστε να εκπαιδεύσουμε όσον το δυνατόν καλύτερα νεότερους συναδέλφους, οι οποίοι ελπίζουμε ότι θα κάνουν πολύ καλύτερα και αποτελεσματικότερα αύριο, αυτό, που κάνουμε εμείς σήμερα. Στα πλαίσια αυτά διευθύνω μια παθολογική κλινική ενδοκρινολογίας – διαβητολογίας, η οποία εκτείνεται και στα τρία κρατικά νοσοκομεία του πανεπιστημίου Harvard καθώς και ένα τμήμα διατροφής στο Beth Israel Deaconess Medical Center, πανεπιστημιακό νοσοκομείου του Harvard, ιδιωτικού μεν δικαίου, αλλά όχι κερδοσκοπικού χαρακτήρα, δεδομένου ότι το κέρδος σε θέματα υγείας είναι ασύμβατο με την αποστολή της πρώτης ιατρικής σχολής, όχι «του κόσμου», όπως λένε πολλοί, αλλά «για τον κόσμο», όπως εμείς θέλουμε να βλέπουμε το Harvard. Οι κλινικές μας είναι χωρισμένες σε καλά οργανωμένες ομάδες παροχής υπηρεσιών στους πάσχοντες συνανθρώπους μας ,οι οποίες έχουν ως κορμό τους ειδικευόμενους ιατρούς και πάντα περιλαμβάνουν φοιτητές, είτε από το Harvard, είτε από το πανεπιστήμιο της Βοστώνης. Οι ειδικοί μας ιατροί συζητούν το κάθε περιστατικό, χωρίς εξαίρεση, με τους εκπαιδευόμενους, ώστε κάθε ασθενής να αποτελεί και ευκαιρία διδασκαλίας, την οποία βλέπουμε ως πολλαπλασιαστή ισχύος.
Εάν, δηλαδή, μπορεί κανείς να κάνει το καλό σε έναν άνθρωπο, βλέποντας έναν ασθενή ανά πάσα στιγμή, θα μπορέσει να κάνει το καλό σε πολλούς ανθρώπους, αν διδάξει πολύ περισσότερους να κάνουν ό,τι καλύτερο μπορούν για τους συνανθρώπους τους. Στο εργαστήριο μας, πέρα από τα κλινικά μας καθήκοντα, μια μεγάλη ομάδα, περίπου 25-30 ατόμων (φοιτητών, βιολόγων, ιατρών) ασχολείται με την εκπόνηση επιστημονικών εργασιών, οι οποίες θα μπορούσαν να διαχωριστούν σε εργασίες βασικής έρευνας (ανακάλυψη νέων ορμονών, καινούργιων φαρμάκων και δοκιμές τους σε πειραματόζωα), εργασίες επιδημιολογίας (οι οποίες είναι μελέτες παρατήρησης σε επίπεδο πληθυσμών) και κλινικές δοκιμές. Εγείροντας υποθέσεις από τις μελέτες βασικής έρευνας και επιδημιολογίας, προσπαθούμε να συνθέσουμε καινούργια μόρια, καινούργιες ορμόνες, σε ποιότητα και ποσότητα κατάλληλη, για χορήγηση σε ανθρώπους. Κατόπιν προχωρούμε σε κλινικές δοκιμές, για να φέρουμε στο κρεβάτι του ασθενούς καινούργια φάρμακα. Η έρευνά μας εστιάζεται στην αιτιολογία και θεραπευτική της παχυσαρκίας και των επιπλοκών της, δηλαδή ασθενειών όπως ο διαβήτης, οι καρδιαγγειακές νόσοι και πολλοί καρκίνοι, που σχετίζονται άμεσα με την παχυσαρκία, όπως καρκίνοι του ενδομητρίου, του πάχεως εντέρου, του μαστού κλπ.
Πιστεύουμε ότι ο ανθρώπινος οργανισμός εκκρίνει ορμόνες, οι οποίες έχουν σημασία για την εκδήλωση αυτών των ασθενειών και ότι, εάν αυτές τις ενδογενείς ορμόνες τις φτιάξουμε και τις δώσουμε στους ασθενείς μας, μπορούμε να προλάβουμε, η να θεραπεύσουμε, κάποιες από τις ανωτέρω ασθένειες. Η πρώτη ορμόνη, για την οποία η ομάδα μας έγινε γνωστή, είναι η λεπτίνη. Οι προσπάθειες μας επικεντρώθηκαν, επίσης, σε μια άλλη ορμόνη, την αδιπονεκτίνη, η οποία είναι ινσουλινο-ευαισθητοποιός παράγοντας. Επίσης, κάνουμε αρκετή δουλειά επί των ινκρετινών, μελετώντας, πώς αυτές οι ορμόνες, που εκκρίνονται από το γαστρεντερικό, καθώς και μια άλλη καινούργια ορμόνη, που ανακαλύφθηκε πρόσφατα ότι εκκρίνεται από τον μυϊκό ιστό, η ορμόνη της άσκησης, που λέγεται ιρισίνη (από την ελληνική λέξη Ίρις), μεταφέρουν μηνύματα στον εγκέφαλο για να μειωθεί το βάρος και να βελτιωθεί ο μεταβολισμός (γλυκαιμικό προφίλ και καρδιαγγειακοί παράγοντες κινδύνου σε παχύσαρκους και διαβητικούς) . Χρηματοδοτούμαστε, με πολλά εκατομμύρια κάθε χρόνο, από την αμερικάνικη κυβέρνηση και παράγουμε, περίπου, μια εργασία κάθε εβδομάδα, ή κάθε δεύτερη εβδομάδα, με πολύ καλά αποτελέσματα.
Έχουμε δημοσιεύσει πάνω από 375 εργασίες στο medline, πάνω από 100 εργασίες, ως μέλη του συστήματος Look Ahead και πάνω από 130 κεφάλαια και άρθρα ανασκοπήσεως σε περιοδικά κύρους. Έχω επίσης δημοσιεύσει δυο βιβλία (“Nutrition and Metabolism” και “Obesity and Diabetes” με δυο διεθνείς εκδόσεις το καθένα. Οι μελέτες μας έχουν λάβει πάνω από 20,000 αναφορές με Η index 76, αριθμοί, οι οποίοι για τους επαΐοντες, μιλούν μόνοι τους.
→ Ποια είναι τα αποτελέσματα των μελετών σας;
Δεν έχω τον χρόνο να αναλύσω όλα τα αποτελέσματα των μελετών μας, αλλά, συνοπτικά, θα ήθελα να αναφέρω ότι, μετά από επίπονες ερευνητικές προσπάθειες πολλών ετών, είχαμε την χαρά να δούμε να εγκρίνεται, πρώτα στην Ιαπωνία, και να επίκειται η έγκριση και στις ΗΠΑ, της ορμόνης λεπτίνη (ελληνικό όνομα από τη λέξη «λεπτός»), για ασθενείς με μη φυσιολογική κατανομή σωματικού λίπους (λιποδυστροφία) και πολύ σοβαρού βαθμού αντίσταση στην ινσουλίνη, η οποία κλινικά εκφράζεται ως ανεπαρκής έλεγχος της υπεργλυκαιμίας, η υπερλιπιδαιμίας με φάρμακα, που είναι διαθέσιμα σήμερα. Μας πήρε περίπου 15 χρόνια για την μελέτη της φυσιολογίας και τον ρόλο της λεπτίνης στην παθοφυσιολογία του ανθρώπου καθώς και τις μελέτες φαρμακοκινητικής και τις πρώτες κλινικές δοκιμές, που έδειξαν την αξία της λεπτίνης στον άνθρωπο.
Είναι μεγάλη και η χαρά και η τιμή για έναν επιστήμονα να βλέπει, εν ζωή, μίαν ορμόνη, η ένα μόριο, το οποίο ανέπτυξε να γίνεται φάρμακο / θεραπεία για τους ασθενείς μας. Μια άλλη ερευνητική προσπάθεια μου ήταν να δημιουργήσω μια καινούργια κατηγορία φαρμάκων, τα οποία ονομάσαμε «επιλεκτικούς αγωνιστές των PPRγ. Το INT-131, το οποίο αναπτύξαμε ως φάρμακο, είναι ένας ειδικός αγωνιστής των PPRγ, ο οποίος, όπως λέει και το νούμερο του, είναι το φάρμακο με την σειρά 131 που ελέγξαμε και απεδείχθη ότι είχε την καλύτερη αποτελεσματικότητα στον έλεγχο του διαβήτη και σχεδόν καθόλου παρενέργειες. Το δοκιμάσαμε πρώτα σε πειραματόζωα και κατόπιν, όπως μας ζητήθηκε από τον Αμερικανικό Οργανισμό Φαρμάκων, το δώσαμε σε 1η φάση δοκιμών σε μερικές δεκάδες διαβητικών, κατόπιν σε 2η φάση σε περισσότερους από 600 διαβητικούς τύπου 2 και αποδείξαμε ότι είναι ένας αποτελεσματικότατος ινσουλινο-ευαισθητοποιός παράγοντας (όπως για παράδειγμα η πιογλιταζόνη), αλλά χωρίς τις παρενέργειες της τελευταίας. Για να δώσω κάποιες λεπτομέρειες, για όσους δεν ασχολούνται με ανάπτυξη φαρμάκων, από 10 χιλιάδες μόρια, που ένα εργαστήριο θα μελέτησει, μόνο 100 θα πάρουν έγκριση για να μπουν σε δοκιμές σε ανθρώπους.
Από αυτά τα 100 μόρια, μόνο 50 θα πάρουν έγκριση για να μπουν σε 2η φάση δοκιμών σε ανθρώπους και από αυτά μόνο δύο θα αποδειχθεί ότι είναι επιτυχημένα από τα δεδομένα της δεύτερης φάσης δοκιμών σε ανθρώπους. Με την έγκριση του Αμερικανικού Οργανισμού Φαρμάκων προχωράμε στην τελική φάση δοκιμών, σε χιλιάδες πλέον διαβητικούς, με την ελπίδα ότι και αυτό το φάρμακο, όπως η λεπτίνη, θα πάρει κάποια στιγμή την τελική έγκριση κυκλοφορίας και χρησιμοποίησης του από τους ασθενείς μας. Τώρα επικεντρωνόμαστε στην ανάπτυξη δυο άλλων, πιο καινούργιων, ορμονών, που ελπίζουμε ότι θα αποδειχθούν αποτελεσματικά φάρμακα. Η πρώτη είναι η αδιπονεκτίνη, για τους καρκίνους που σχετίζονται με παχυσαρκία και διαβήτη και η δεύτερη, η ιρισίνη για την παχυσαρκία. Θεωρώ, ως επιστήμονας, που δουλεύει στον ακαδημαϊκό χώρο, ως ιδιαίτερη και σπάνια ευλογία από τον Θεό, την χαρά να δούμε και εγώ και οι συνεργάτες μου να τελεσφορούν οι επίπονες και μακροχρόνιες προσπάθειες μας να δημιουργήσουμε καινούργια φάρμακα, όπως την λεπτίνη και το INT131, για τους διαβητικούς ασθενείς μας.
→ Τι θεωρείτε ότι έπαιξε βασικό ρόλο στην ακαδημαϊκή σας ζωή και πορεία;
Αυτό, που θεωρώ ιδιαίτερα σημαντικό, είναι οτι μετά από τρία πολύ σκληρά χρόνια καθαρά κλινικής εκπαίδευσης στην παθολογία, έφερε ο Θεός και βρέθηκα κοντά σε μια πολύ καλή επιστημονική οικογένεια, η οποία μου έκανε την τιμή να με δεχτεί ως μέλος της. Κι αυτό νομίζω ότι είναι σημα ντικό για την ανάπτυξη ενός επιστήμονα, όσο η φυσική οικογένεια για την ανάπτυξη του κάθε ανθρώπου. Θα μου επιτρέψετε, επειδή η οικογένεια αυτή έχει προσφέρει αντικειμενικά στο χώρο της διαβητολογίας, να σας πω λίγα λόγια, και για το τι έκαναν αλλά και για την φιλοσοφία, που έδωσαν και δίνουν πλέον, στα επιστημονικά παιδιά κι εγγόνια μας. Η ιστορία αυτή ξεκινά με δύο επιστήμονες, τον ιατρό Berson και την φυσικό Yallow, την πρώτη γυναίκα που πήρε PhD στην πυρηνική φυσική την δεκαετία του 1950. Μετά την ανακάλυψη της ακολουθίας των αμινοξέων της ινσουλίνης από τον Έλληνα καθηγητή Κατσουγιάννη στην Νέα Υόρκη, οι Berson και Yallow ανακάλυψαν τα πρώτα αντισώματα έναντι της ινσουλίνης και άμεσα προχώρησαν ένα βήμα ακόμα πιο πέρα: στο να συνδέσουν την ινσουλίνη με ραδιενέργεια και να δημιουργήσουν την πρώτη μέθοδο μέτρησης ινσουλίνης [Radioimmunoassay (RIA)].
Από εκεί και πέρα άνοιξαν δυο δρόμοι έρευνας: ο ένας ήταν η μέτρηση με τη χρήση RIA πολλών ορμονών (αυξητική ορμόνη, ΑCΤΗ κτλ), η οποία άνοιξε τον δρόμο για μια επανάσταση στην ενδοκρινολογία. Την πρώτη μέθοδο RIA ακολούθησε σύντομα η δεύτερη γενιά μεθόδων (ELISA), κατόπιν η τρίτη γενιά (χημοφωταύγεια) και η τέταρτη γενιά αυτόματων αναλυτών, που έχουμε σήμερα στα νοσοκομεία μας (ηλεκτροχημειοφωταύγεια). Όλες αυτές οι μέθοδοι /εργαλεία, που έχουμε σήμερα στην διάθεση μας, μάς οδήγησαν σε πραγματική επανάσταση στην ιατρική. Είναι αξιοσημείωτο ότι οι άνθρωποι αυτοί, που θα μπορούσαν να έχουν πλουτίσει από τις ανακαλύψεις τους, δεν πατεντάρισαν την μέθοδό τους, συνειδητά, γιατί ήθελαν οι ανακαλύψεις τους να είναι πάντα δωρεάν στην υπηρεσία της ανθρωπότητος και των ασθενών τους. Όσον αφορά τον χώρο της διαβητολογίας, η μέτρηση σε ορούς αίματος των επίπεδων ινσουλίνης είχε ως αποτέλεσμα την ανακάλυψη ότι, περίπου στο 10% των ασθενών, τα επίπεδα της ινσουλίνης ήταν πάρα πολύ χαμηλά (κάτι που ονόμασαν τύπου 1 διαβήτη), ενώ σε 90% περίπου ήταν πάρα πολύ υψηλά (τύπου 2 διαβήτη).
Αυτό τότε και εάν ήταν επανάσταση. Κάνεις δεν ήξερε γιατί υπήρχε τύπου 1 και τύπου 2 διαβήτης. Και άρχισαν με τους δικούς τους μαθητές να προσπαθούν να βρουν το γιατί. Ο Jessie Roth ανακάλυψε τον υποδοχέα της ινσουλίνης και μαζί με τους δικούς του μαθητές ανακάλυψαν μεταλλάξεις στον υποδοχέα της ινσουλίνης και αντισώματα, που προκαλούν σοβαρού βαθμού αντίσταση στην ινσουλίνη . Οι δικοί του μαθητές, ο Ron Kahn και ο Jeffrey Flier, ήταν οι πρώτοι, που άρχισαν να ανακαλύπτουν τα μονοπάτια των μορίων, που μεταδίδουν το σήμα της ινσουλίνης μέσα στα κύτταρα και να προσπαθούν να βρούν ινσουλινοευαισθητοποιούς παράγοντες.
Φυσικά, η δουλειά αυτής της επιστημονικής οικογένειας και άξιζε να τιμηθεί σε υψηλότατο επίπεδο και, όντως, τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ. Από αυτούς τους ανθρώπους εκπαιδεύτηκα και από αυτούς έμαθα το πώς να αντιμετωπίζω τα ερευνητικά ερωτήματα, αλλά και πως να προσεγγίζω τον ασθενή μου. Έμαθα, ότι το πρώτο κριτήριο, αλλά και ο πρώτος στόχος και κύριο μέλημα της ιατρικής μου καριέρας, θα πρέπει να είναι η «ιατρική του προσώπου», το να βλέπω δηλαδή και να προσεγγίζω τον κάθε ασθενή, ως μοναδικό και ανεπανάληπτο πρόσωπο, ανεκτίμητης αξίας, ως πρόσωπο δηλαδή ,στο οποίο αξίζει η παροχή υπηρεσιών και φροντίδας επιπέδου ίδιου με αυτήν, που θα προσφέραμε στο πρόσωπο του αδελφού, η του πατέρα μας. Έμαθα επιπλέον, και με την σειρά μου το διδάσκω τώρα στους δικούς μου φοιτητές, ότι η προσφορά μας ως ιατρών στο άτομο και την κοινωνία δεν αρκεί να εκφράζεται μόνο με την καλή ιατρική φροντίδα, που πρέπει να παράσχουμε σε κάθε συνάνθρωπο μας, αλλά και με το πως να διδάξουμε την νέα γενιά των φοιτητών και ειδικευομένων μας, έτσι ώστε να γίνουν και αυτοί άριστοι ιατροί, ολοκληρωμένες προσωπικότητες και άρτιοι άνθρωποι. Με αυτόν τον τρόπο ένας καθηγητής μπορεί να ωφελεί όχι μόνον έναν ασθενή ανά πάσα στιγμή, αλλά πολλούς.
Τόσους, όσοι και οι μαθητές του. Εάν, μάλιστα, μπορέσει ο καθηγητής αυτός και οι μαθητές του να βρουν απαντήσεις σε αναπάντητα μέχρι σήμερα ερωτήματα, μέσω της έρευνας τους, να βρουν δηλαδή καινούργια διαγνωστικά εργαλεία και καινούργια φάρμακα, τότε θα μπορούσαν να ωφελήσουν εκατομμύρια ανθρώπων, οι οποίοι, φυσικά, στις περισσότερες περιπτώσεις μπορεί να μην έχουν καμία ιδέα, ούτε ποιός βρήκε το φάρμακο, που παίρνουν και από το οποίο ωφελούνται, ούτε πόσα χρόνια επίπονης δουλειάς και ξενυχτιών στα επιστημονικά εργαστήρια απαιτήθηκαν για αυτή τη προσπάθεια. Για έναν ιατρό και η διδασκαλία των νεότερων συναδέλφων του και η στοχευμένη έρευνα είναι πολλαπλασιαστές ισχύος στον δρόμο για τη δημιουργία και την παράδοση στους επόμενους, ενός κόσμου καλύτερου, ομορφότερου, ανθρωπινότερου από αυτόν, που κληρονομήσαμε. Στα πλαίσια αυτών των αξιών, που παρέλαβα από την τιμημένη με Νόμπελ «επιστημονική» μου οικογένεια, έθεσα με πάθος την ζωή μου στην υπηρεσία των ασθενών μου και της επιστήμης μου.
→ Μιλήσατε για ανακάλυψη και ανάπτυξη καινούργιων φαρμάκων, κάτι που δεν γίνεται στα Ελληνικά Πανεπιστήμια. Μπορείτε να μας εξηγήσετε τι εννοείτε;
Βέβαια. Η δημιουργία ιδεών και τα αρχικά στάδια ανάπτυξης κάποιου φαρμάκου μπορεί άνετα να γίνει στα πλαίσια ακαδημαϊκής δουλειάς στα πανεπιστήμια, δεδομένου ότι, οι ιατροί είναι αυτοί, που γνωρίζουν τις ανάγκες των ασθενών καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον. Αυτός, άλλωστε, είναι και ο στόχος της στοχευμένης ερευνας: η βελτίωση της υγείας και της ποιότητας ζωής και η παράταση της ζωής των ασθενών μας. Όταν μια καινούργια ιδέα για ένα καινούργιο προϊόν, είτε εργαλείο, είτε διαγνωστικό τεστ, είτε φάρμακο, αρχίζει να ξεπερνά τις δυνατότητες ενός πανεπιστημίου, τα πανεπιστήμια στην Αμερική έχουν την δυνατότητα να δημιουργούν μικρές εταιρείες για την περαιτέρω μελέτη και δημιουργία καινούργιων φαρμάκων και διαγνωστικών εργαλείων, προς όφελος των ασθενών μας. Ένα απλό παράδειγμα ιατρικού εργαλείου είναι τα ακουστικά Λίτμαν, τα οποία όλοι οι ιατροί γνωρίζουν και χρησιμοποιούν και τα οποία όλοι οι ασθενείς μας έχουν δει στα χέρια των ιατρών τους.
Τα ακουστικά αυτά ανακαλύφθηκαν και βελτιώθηκαν από τον προκάτοχο μου καθηγητή και διευθυντή της παθολογικής κλινικής στα κρατικά νοσοκομεία, που ανέφερα παραπάνω, τον Λίτμαν, ο οποίος δημιούργησε ένα καταπληκτικό διαγνωστικό εργαλείο στο νοσοκομείο μας πριν αυτό παραδοθεί για κατασκευή και φυσικά περαιτέρω βελτίωση στην εταιρεία, που σήμερα φέρει το όνομα του. Η δουλειά του έχει ωφελήσει εκατομμύρια ασθενείς και ιατρούς παγκόσμια. Το Harvard δημιουργεί περίπου μια εταιρεία, κατά μέσο όρο, κάθε μήνα και το MIT μια εταιρεία κάθε δύο εβδομάδες. Αυτές οι εταιρείες υπόκεινται σε αυστηρό έλεγχο, ως προς την συμμόρφωση τους σε κανόνες νομικούς και ηθικούς, ώστε να μην δημιουργηθεί ούτε καν υπόνοια σκανδάλου και φυσικά δημιουργούν θέσεις εργασίας για νέους επιστήμονες και φέρνουν με τα προϊόντα τους πλούτο στις προηγμένες κοινωνίες. Ελπίζω ότι κάποια στιγμή και στην χώρα μας τα έξυπνα μυαλά καλά εκπαιδευμένων νέων επιστημόνων θα αρχίσουν να δημιουργούν, με προσήλωση στους ίδιους απόλυτα αυστηρούς κανόνες ηθικής δεοντολογίας, καινοτόμα προϊόντα.
Εάν, για παράδειγμα και για να ξεφύγουμε για λίγο από τα φάρμακα, ήταν νέοι Έλληνες επιστήμονες αυτοί, που είχαν δημιουργήσει την εταιρεία Apple, η οποία φτιάχνει, όπως ξέρουμε, τα iPhones, μόνον και μόνον η πώληση μιας τέτοιας εταιρείας θα επέτρεπε την πληρωμή όλου του εθνικού χρέους όχι μια, αλλά δύο φορές. Τέτοια καινοτόμα προϊόντα, απότοκα εντατικής και έξυπνης εργασίας νέων ανθρώπων, είναι κατά τη γνώμη μου τα μόνα, που θα μπορούσαν να φέρουν την «άνοιξη μετά το καταχείμωνο» της κρίσης και θα επιτρέψουν στην γονατισμένη μας πατρίδα να ξανασταθεί στα πόδια της περήφανη ,όχι μόνον για το παρελθόν, αλλά και για το μέλλον της. Αλλά, για να γίνει πραγματικότητα αυτή η ελπίδα, απαιτείται και αλλαγή και νοοτροπίας και αλλαγή πλεύσης..
→ Κύριε Μαντζώρε, από όλα αυτά, που έχετε κάνει και κάνετε, τις έρευνες σας, τα διαγνωστικά, τα θεραπευτικά εργαλεία, τα καινούργια φάρμακα, την υπηρεσία στους ασθενείς σας, τί θα ήταν αυτό, που θα βάζατε ως προτεραιότητα υψίστης σημασίας;
Σας είπα πολλά πράγματα, από όσα μου επέτρεπε η ώρα, για την πορεία μου, για αυτά που έμαθα, για αυτά που προσπάθησα και προσπαθώ να δώσω πίσω στην κοινωνία και στους ασθενείς μου. Νομίζω ότι, ως υπ’ αριθμόν ένα προτεραιότητα, θα πρέπει να θέτουμε πάντα την αντιμετώπιση του κάθε ασθενούς μας, οιοσδήποτε και εάν είναι αυτός, ως μοναδικής και ανεπανάληπτης προσωπικότητας, η οποία αξίζει την ανιδιοτελή, απεριόριστη και με σεβασμό εφαρμογή της ιατρικής επιστήμης και τέχνης μας, την εφαρμογή δηλαδή της ιατρικής της προσωπικότητας.
Ως δεύτερο, αξιολογικά, θα έθετα, το να προσπαθούμε να δώσουμε όσο πιο πολλά μπορούμε στην ανάπτυξη των ταλέντων των νέων μας επιστημόνων, ώστε να τους επιτρέψουμε να κάνουν στη δική τους καριέρα, στη δική τους ζωή, πολύ περισσότερα, από ότι κάναμε εμείς. Όπως είπε η Yalow, όταν έπαιρνε το Nobel της ιατρικής: «Από όλα αυτά, που έζησα στη ζωή μου, αυτό που πραγματικά απόλαυσα ήταν η βοήθεια, που προσέφερα στην ανάπτυξη της καριέρας νέων επιστημόνων, που αυτήν την στιγμή, σε όλα τα μέρη του κόσμου κάνουν πολύ καλύτερα, από ότι κάναμε εμείς, αυτά, που τους μάθαμε». Αυτός ,νομίζω, οτι είναι ο ρόλος ενός επιστήμονα και δασκάλου, η συνεχής κατ’ αυτόν τον τρόπο προσφορά και στους ασθενείς του, και στην ευημερία και την πρόοδο της χώρας του, και στον κόσμο μας γενικότερα.
Τεύχος 33 Πατήστε εδώ
