Ενδοκρινολόγος, τ. διευθυντής του τμήματος ενδοκρινολογίας και μεταβολισμού διαβητολογικού κέντρου
Γ. Ν. Α «Κοργιαλένειο-Μπενάκειο ΕΕΣ»
« Μαζί με τη σωστή διατροφή, τη διατήρηση του σωματικού βάρους σε πρόσφορα επίπεδα, την άσκηση και τη σωστή φαρμακευτική αγωγή, η εκπαίδευση αποτελεί το επιστέγασμα της αντιμετώπισης του σακχαρώδη διαβήτη. Με σωστή καθοδήγηση από την ομάδα φροντίδας του διαβητικού (γιατρός, διαιτολόγος, ψυχολόγος, επισκέπτρια υγείας, κοινωνική λειτουργός) η εκπαίδευση συμβάλει στη σωστή ρύθμιση και αποφυγή επιπλοκών. Ο διαβητικός μπορεί με τη συνεχιζόμενη εκπαίδευση του να διατηρήσει ο ίδιος πλέον τη ποιότητα της ζωής του σε υψηλά επίπεδα »
→ Αγαπητέ κύριε Φαινέκο, μιλήστε μας για τα πρώτα χρόνια των σπουδών σας, τι ήταν αυτό που σας οδήγησε από την παθολογία στην ενδοκρινολογία;
Κατ’ αρχήν κ. Χατζηδάκη σας ευχαριστώ, που μέσα από το περιοδικό σας μου δίνετε την ευκαιρία να επικοινωνήσω με τους αναγνώστες σας και ιδιαίτερα με τους διαβητικούς ασθενείς, που με τη σωστή φροντίδα και καθοδήγηση, στην οποία συμβάλλει το περιοδικό σας, αποτελούν ένα ενεργό, παραγωγικό και ευαισθητοποιημένο στις συνθήκες υγιεινής διαβίωσης τμήμα της κοινωνίας μας. Μετά την αποφοίτηση μου από το Πανεπιστήμιο Αθηνών οι σπουδές μου συνεχίσθηκαν στη Μεγάλη Βρετανία, όπου εξειδικεύθηκα στη παθολογία αρχικά και μετά στην ενδοκρινολογία. Η προτίμηση μου στην ενδοκρινολογία οφείλεται στις δυνατότητες, που προσφέρει για κλινική και εργαστηριακή ενασχόληση, όπως και στις ερευνητικές της προοπτικές.
→ Από όσο γνωρίζω, ήσασταν ο πρώτος ενδοκρινολόγος, που δημιούργησε το πρώτο εξωτερικό ενδοκρινολογικό ιατρείο στην χώρα μας. Τι διαβλέπατε εκείνη την εποχή, που σας ώθησε στο να δημιουργήσετε στη συνέχεια το πρώτο διαβητολογικό ιατρείο;
Πριν από εμένα, ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1950, υπήρχαν λίγοι μεν, αλλά αξιόλογοι, ενδοκρινολόγοι με πολυετείς σπουδές στο εξωτερικό, μια και η ειδικότητα της ενδοκρινολογίας ήταν στα σπάργανα τότε στην Ελλάδα.
Δημιούργησαν τμήματα στα μεγάλα νοσοκομεία, κυρίως της πρωτεύουσας, όπως στον Ευαγγελισμό, Ιπποκράτειο, Πολυκλινική, Αλεξάνδρα, Λαϊκό, με εξωτερικά κυρίως ενδοκρινολογικά ιατρεία. Ο διαβήτης, τουλάχιστον σε επίπεδο πρωτοβάθμιο, αποτελούσε κλινικό αντικείμενο των γενικών παθολόγων. Οι ενδοκρινολόγοι της εποχής δεν υπερέβαιναν τους δέκα, άρα ήταν αδύνατο να καλύψουν τις ανάγκες των χιλιάδων διαβητικών. Υπήρχαν όμως ενδοκρινολογικές κλινικές ,όπως της Πολυκλινικής, με εξωτερικό διαβητολογικό ιατρείο. Η δική μου ενασχόληση με το διαβήτη ήταν φυσικό επακόλουθο από τη μια της εκπαίδευσης μου στην ενδοκρινολογία, της οποίας αναπόσπαστο εκπαιδευτικό αντικείμενο αποτελεί ο σακχαρώδης διαβήτης και τα μεταβολικά νοσήματα, όπως π.χ. των οστών και από την άλλη της παντελούς έλλειψης υποδομών στο τότε σύστημα υγείας για πρωτοβάθμια περίθαλψη διαβητικών.
→ Ποια ήταν τα σημαντικότερα προβλήματα, που αντιμετωπίσατε την περίοδο εκείνη;
Τη δεκαετία του ’80, όταν επέστρεψα από την Αγγλία και προσλήφθηκα, σαν επιμελητής αρχικά, στη παθολο γική κλινική του Νοσοκομείου του Ερυθρού Σταυρού, δεν υπήρχε ορμονολογικό εργαστήριο, που είναι απαραίτητο για την αυτόνομη άσκηση της ειδικότητας μου και η έννοια των εξωτερικών ιατρείων στο νοσοκομείο δεν ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη, όπως π.χ. στην Αγγλία, που η πρωτοβάθμια περίθαλψη αποτελούσε τη βάση του συστήματος. Αναγκάσθηκα έτσι να μεταφέρω τον βασικό εργαστηριακό εξοπλισμό από το ιδιωτικό μου ιατρείο και να δημιουργήσω στο νοσοκομείο με πρωτοβουλία μου ορμονολογικό εργαστήριο και να αναπτύξω διαβητολογικό ιατρείο, μια και οι διαβητικοί ήταν πολυάριθμοι και οι γιατροί από τις συγγενείς ειδικότητες της παθολογίας δεν ήταν ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένοι στα ενδοκρινολογικά νοσήματα.
→ Στη συνέχεια, πως ασχοληθήκατε με τα πολιτικά της υγείας και ποια ήταν η συμβολή σας στο νομοθετικό πλαίσιο του συστήματος υγείας μας.
Πως καταλήξατε στην άποψη ότι, πρέπει να δημιουργηθεί μία γνωμοδοτική επιτροπή για το σακχαρώδη διαβήτη;
Το 1986 εκλέχθηκα, όντας γενικός γραμματέας της Ελληνικής Ενδοκρινολογικής Εταιρείας, εκπρόσωπος των ειδικοτήτων της παθολογίας στην επιτροπή εκπαίδευσης και μετεκπαίδευσης του ΚΕΣΥ, θέση που κράτησα μέχρι την ανασύσταση της επιτροπής το 1989. Σαν μέλος της επιτροπής, συμμετείχα στη διαμόρφωση εισηγήσεων, που αφορούσαν ποικίλα θέματα, σχετικά με την εκπαίδευση των ιατρών και την οργάνωση των υπηρεσιών υγείας, όπως τον αριθμό και τον τρόπο επιλογής των ιατρών για την απόκτηση ειδικότητας, τους φορείς εκπαίδευσης και συνεχιζόμενης εκπαίδευσης (Ακαδημίες), τα κριτήρια για τη κατάργηση, συγχώνευση και δημιουργία ειδικοτήτων της ιατρικής και νοσηλευτικής, την κατανομή του ιατρικού προσωπικού ανά ειδικότητα, τα εκπαιδευτικά αντικείμενα των ειδικοτήτων και διάφορα άλλα θέματα, τα όποια, αν και ολοκληρώθηκαν σαν εισηγήσεις, στην ουσία ουδέποτε υλοποιήθηκαν. Το 1987, μετά από δίκες μου ενέργειες και εισήγηση στο τότε υπουργό υγείας Γιώργο Γεννηματά, δημιουργήθηκε η γνωμοδοτική επιτροπή για το σακχαρώδη διαβήτη, της οποίας υπήρξα συντονιστής μέχρι την ανασύσταση της μετά τις εκλογές του 1989. Η επιτροπή επεξεργάστηκε και ολοκλήρωσε τις προδιαγραφές για τη δημιουργία διαβητολογικών ιατρείων και κέντρων. Δυστυχώς, η επιτροπή παρέκλινε των αρχικών της στόχων, που ήταν η αναβάθμιση της πρωτοβάθμιας περίθαλψης των διαβητικών και, παρά τις έντονες αντιρρήσεις μου, αποφάσισε την ειδική εκπαίδευση για ένα έτος ιατρών παθολόγων, κυρίως από τα νοσοκομεία του νεοσύστατου ΕΣΥ, αντί της δικής μου πρότασης, που ήταν η για ένα μήνα εκπαίδευση γιατρών της πρωτοβάθμιας περίθαλψης, στερώντας έτσι τη δυνατότητα πρόληψης και έγκαιρης διάγνωσης του σακχαρώδη διαβήτη σε επίπεδο πρωτοβάθμιο και μεταφέροντας την «εξειδικευμένη» φροντίδα των διαγνωσμένων ήδη διαβητικών στα νοσοκομεία.
Έτσι δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για την επαγγελματική κατοχύρωση των εκπαιδευομένων ως «διαβητολόγων», δεδομένης της μεγάλης επίπτωσης του σακχαρώδη διαβήτη στο πληθυσμό και των εμπορικών συμφερόντων, που σχετίζονται με τη φαρμακευτική αντιμετώπισή του. Παρ’ όλα αυτά, η πρωτοβουλία μου αυτή αποτέλεσε τη πρώτη σημαντική δράση του υπουργείου υγείας για την οργάνωση της περίθαλψης των διαβητικών. Η δημιουργία του εθνικού κέντρου για τη διάγνωση και έρευνα του διαβήτη (ΕΚΕΔΙ) δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία του τ. καθηγητού κ. Σωτήρη Ράπτη.
Υπήρξε η θεσμική, κατά κάποιο τρόπο, προέκταση της γνωμοδοτικής επιτροπής για το διαβήτη, αλλά σαν ίδρυμα ιδιωτικού δικαίου, το οποίο όμως επιχορηγείται από το κράτος. Δεν έχω πρόσφατη γνώση της προσφοράς του, αλλά δύο δράσεις του, που το τμήμα του Ερυθρού Σταυρού, που διεύθυνα, συμμετείχε, και συγκεκριμένα η ηλεκτρονική διασύνδεση των διαβητολογικών κέντρων και ιατρείων και η δημιουργία ηλεκτρονικής κάρτας διαβητικών, ουδέποτε υλοποιήθηκαν.
→ Την εποχή, που εσείς ξεκινήσατε ως ενδοκρινολόγος, το ποσοστό των διαβητικών ατόμων δεν ήταν ιδιαίτερο υψηλό. Στη συνέχεια όμως το ποσοστό αυτό άλλαξε άρδην, με αποτέλεσμα αυτή τη στιγμή να μιλάμε για πανδημία. Τι πιστεύετε ότι προκάλεσε αυτήν την αλματώδη αύξηση των ατόμων με διαβήτη;
Τρείς είναι οι βασικοί λόγοι.
Ο πρώτος σχετίζεται με την αύξηση της επίπτωσης και του επιπολασμού της παχυσαρκίας, ιδιαίτερα στη χώρα μας, που είναι και ο κυριότερος προδιαθεσικός παράγοντας για τη εκδήλωση σακχαρώδη διαβήτη. Ο δεύτερος σχετίζεται με τη πιο έγκαιρη διάγνωση, λόγω της ευαισθητοποίησης ασθενών και γιατρών και ο τρίτος σχετίζεται με την αυστηροποίηση των κριτηρίων διάγνωσης και κυρίως της γλυκόζης νηστείας.
→ Ποια είναι η αίσθηση που έχετε, όσον αφορά την συνέχιση των πολιτικών και θεσμικών πρωτοβουλιών, που εσείς ξεκινήσατε το 1985. Πιστεύετε ότι λείπουν πολιτικές ενέργειες για την δημιουργία πραγμάτων, που θα βελτίωναν την υγεία των διαβητικών ατόμων. Ποιος είναι ο ρόλος και η πρακτική λειτουργία του ΕΚΕΔΥ;
Όπως πολλές άλλες θεσμικές και διαθρωτικές αλλαγές, που προτάθηκαν για την αναμόρφωση του συστήματος υγείας, ιδιαίτερα μετά τη δημιουργία του το 1985, έμειναν στα χαρτιά λόγω πολιτικής ατολμίας, κακών συμβούλων και αντίδρασης των συντεχνιών.
Η ευθύνη όλων των πολιτικών ηγεσιών είναι διαχρονική και αφορά όχι μόνο το τομέα της υγείας και ιδιαίτερα της περίθαλψης των διαβητικών, αλλά όλο το φάσμα των δομών και της λειτουργίας του κράτους. Για το ΕΚΕΔΥ σας απάντησα παραπάνω. Εναπόκειται στο κράτος, το οποίο και το επιχορηγεί, να αξιολογήσει τη μέχρι τώρα προσφορά του και να πράξει αναλόγως.
→ Μιλήστε μας για την πρότασή σας του 1996 να δημιουργηθεί η «έξυπνη κάρτα». Πως θα λειτουργούσε και σε τι θα ωφελούσε τον κόσμο;
Το 1995 πρότεινα στο ΚΕΣΥ την ανάπτυξη διαχειριστικής έξυπνης κάρτας για τη καταγραφή του είδους και του κόστους των προσφερόμενων προς τους ασφαλισμένους υπηρεσιών υγείας.
Η πρόταση εγκρίθηκε από την επιτροπή βιοϊατρικής έρευνας του ΚΕΣΥ και χρηματοδοτήθηκε με 2.000.000 δρχ., που αποτέλεσε τη βάση μόνο για την αρχική επεξεργασία της πρότασης, η ευρεία εφαρμογή της οποίας θα επίλυε τα προβλήματα υπερσυνταγογράφησης, πλασματικών εργαστηριακών μετρήσεων, αμοιβών ιατρών και φαρμακοποιών, στατιστικής ανάλυσης νοσημάτων και θα περιόριζε δραστικά το κόστος περίθαλψης ανά ασφαλισμένο. Μετά 20 σχεδόν χρόνια με τη πίεση της κρίσης και της τρόικας οργανώνεται ένα παρόμοιο σύστημα, κεντρικής όμως μηχανοργάνωσης, που τότε δεν ήταν τεχνικά ακόμη εφικτό. Αν η πρόταση μου είχε εφαρμοσθεί τότε, το κόστος των υπηρεσιών υγείας, μέσω ενός κεντρικού ελέγχου επεξεργασίας των δεδομένων, θα είχε περιορισθεί δραστικά. Το ίδιο συνέβη, άλλωστε, με τη ταξινόμηση, κωδικοποίηση και κοστολόγηση όλων των ιατρικών πράξεων, που σαν πρόεδρος της επιτροπής κοστολόγησης του ΚΕΣΥ ανέλαβα το 1997. Μετά 3 χρόνια σκληρής δουλειάς και με τη βοήθεια εξειδικευμένων ομάδων εργασίας, ορκωτών λογιστών και των επιστημονικών εταιρειών ειδικοτήτων παραδόθηκε σε ηλεκτρονική μορφή στο υπουργείο υγείας, αλλά ουδέποτε υλοποιήθηκε.
→ Εσείς τώρα έχετε δημιουργήσει ένα site, το οποίο ασχολείται με την ενημέρωση και την εκπαίδευση των ατόμων με διαβήτη. Μιλήστε μας για το site www. armonia-zoi.gr;
Ο διαδικτυακός τόπος ΑΡΜΟΝΙΑ & ΖΩΗ αποτελεί τη συνέχεια, σε ηλεκτρονική όμως μορφή, της έντυπης έκδοσης του ομώνυμου περιοδικού, που σαν στόχο είχε την υπεύθυνη ενημέρωση και εκπαίδευση των ασθενών, που πάσχουν κυρίως από χρόνια μεταβολικά (διαβήτη, παχυσαρκία, οστεοπόρωση) και ενδοκρινικά νοσήματα. Ο τρίτος σημαντικός μας στόχος, η επικοινωνία με τους αναγνώστες μας, που μέσα από την έντυπη έκδοση ήταν δύσκολο να επιτευχθεί, θα υλοποιείται τώρα εύκολα με την ιστοσελίδα, που έτσι θα εξυπηρετεί και τους τρείς σκοπούς, που θέσαμε στην αρχή της έντυπης έκδοσης μας το 2001 (ΕνημέρωσηΕκπαίδευση- Επικοινωνία). Η ηλεκτρονική έκδοση «Αρμονία & Ζωή», αναρτημένη στο διαδίκτυο (www.
armonia-zoi.gr), θα εμπλουτίζεται τουλάχιστον κάθε μήνα με πλούσια πρόσφατη αρθρογραφία, ενώ ο αναγνώστης θα μπορεί να ανατρέχει και στα παλαιότερα άρθρα, που έχουν ταξινομηθεί σύμφωνα με τις ενότητεςπαράθυρα, που εμφανίζονται στην αρχή της ιστοσελίδας. Μέσα από τις ενότητες «Αγωγή υγείας» και «Ποιότητα ζωής», όπως αυτές εμφανίζονται στην αρχική σελίδα του δικτυακού μας τόπου, θα προσφέρεται επιστημονικά τεκμηριωμένη ενημέρωση και καθοδήγηση, που αφορά στη πρόληψη χρόνιων μεταβολικών νοσημάτων, στη σωστή διατροφή και άσκηση, στη διατήρηση της ψυχικής υγείας και στην επίτευξη αρμονίας του ανθρώπου με τον εαυτό του και το περιβάλλον. Η επικοινωνία με τους αναγνώστες μας θα υλοποιείται μέσα από την ενότητα «ερωτήματα αναγνωστών». Η αποστολή των ερωτήσεων θα γίνεται ηλεκτρονικά, μέσω της στήλης «επικοινωνία», ενώ μέσα από τη στήλη του «δημοψηφίσματος» οι αναγνώστες μας θα καλούνται να εκθέτουν τις προτιμήσεις τους σε ερωτήματα, που καλύπτονται από τη θεματολογία του ηλεκτρονικού περιοδικού μας. Όπως και στην έντυπη έκδοση, το περιεχόμενο της ιστοσελίδας θα συντάσσεται από επαγγελματίες της υγείας υψηλής επιστημονικής κατάρτισης, που πιστεύουν ότι η νέα εποχή της ενημέρωσης και επικοινωνίας μέσα από το διαδίκτυο αποτελεί μονόδρομο για μια σύγχρονη και δημοκρατική κοινωνία.
→ Πόσο σημαντική είναι η εκπαίδευση των ατόμων με διαβήτη. Μπορεί ο ίδιος ο διαβητικός να γίνει γιατρός του εαυτού του;
Μαζί με τη σωστή διατροφή, τη διατήρηση του σωματικού βάρους σε πρόσφορα επίπεδα, την άσκηση και τη σωστή φαρμακευτική αγωγή, η εκπαίδευση αποτελεί το επιστέγασμα της αντιμετώπισης του σακχαρώδη διαβήτη. Με σωστή καθοδήγηση από την ομάδα φροντίδας του διαβητικού (γιατρός, διαιτολόγος, ψυχολόγος, επισκέπτρια υγείας, κοινωνική λειτουργός) η εκπαίδευση συμβάλει στη σωστή ρύθμιση και αποφυγή επιπλοκών. Ο διαβητικός μπορεί με τη συνεχιζόμενη εκπαίδευση του να διατηρήσει ο ίδιος πλέον τη ποιότητα της ζωής του σε υψηλά επίπεδα.
→ Πόσο σημαντικοί είναι οι παράγοντες: άσκηση, σωστή διατροφή και καλή ψυχολογία για την βελτίωση των τιμών σακχάρου στα διαβητικά άτομα;
Η καλή ψυχολογική κατάσταση του διαβητικού είναι συνάρτηση της καλής ρύθμισης του με τη βοήθεια των παραγόντων, που προανέφερα.
Θέλω να προσθέσω τη δημιουργία και την ενασχόληση με τη τέχνη και τα κοινά, που καθιστούν το διαβητικό ασθενή ενεργό και χρήσιμο μέλος της κοινωνίας μας.
→ Σε πρόσφατο άρθρο σας αναφέρεστε στη σχέση του κόκκινου κρέατος με το διαβήτη τύπου 2. Τι ανησυχεί την επιστημονική κοινότητα, όσον αφορά την κατανάλωση του κόκκινου κρέατος, τι δείχνουν πρόσφατες μελέτες;
Υπάρχουν παράγοντες, όπως η κατανάλωση ερυθρού κρέατος, που συμβάλουν, οριακά όμως, στην αύξηση της επίπτωσης του διαβήτη. Να μη ξεχνάμε όμως ότι, καθοριστικός παράγοντας παραμένει η παχυσαρκία.
→ Εκτιμάτε ότι μπορεί να σταματήσει η αύξηση του διαβήτη τύπου 2, εάν υιοθετήσει όλος ο κόσμος την Μεσογειακή διατροφή;
Απόλυτα.
Η επιστροφή στις ρίζες της παραδοσιακής διατροφής μας με τη κατανάλωση λαχανικών, φρούτων, ψαριών, όσπριων, πουλερικών και μικρής ποσότητας κρασιού έχει δείξει ότι, βελτιώνει σημαντικά τις εργαστηριακές παραμέτρους, ενδεικτικές της ρύθμισης του ΣΔ2 και μειώνει, η και αναστέλλει, την εκδήλωση του.
→ Εν μέσω κρίσης, ποιοι παράγοντες πιστεύετε ότι μπορούν να επηρεάσουν την ρύθμιση των διαβητικών ατόμων. Τι θα συμβουλεύατε να κάνουν όλοι οι άνθρωποι, προκειμένου να βοηθήσουν την υγεία τους;
Η επιστροφή στη μεσογειακή διατροφή (σαφέστατα πιο οικονομική), η καθημερινή άσκηση, η παρακολούθηση με τους μετρητές της γλυκόζης, η τήρηση του σωστού ωραρίου λήψης φαγητού και φαρμακευτικής αγωγής, δεν επηρεάζεται από την οικονομική κρίση. Η ψυχολογία όμως μπορεί να χειροτερεύσει και να επηρεάσει τη καθημερινή φροντίδα του διαβητικού. Σε αυτή τη περίπτωση θα πρέπει να αντιδράσει με τα μέσα, που ανέφερα πιο πάνω, η να προσφύγει, αν δεν το επιτύχει, στο ψυχολόγο της ομάδας
Τεύχος 36 Πατήστε εδώ
