Η παχυσαρκία αποτελεί µία πολυπαραγοντική νόσο, δηλαδή είναι αποτέλεσµα περιβαλλοντικών, συµπεριφορικών, ορµονικών και γενετικών παραγόντων ή συνδυασµού αυτών. Κύριο γενεσιουργό αίτιο πρόκλησης της παχυσαρκίας είναι η αύξηση της ενεργειακής πρόσληψης σε σχέση µε την ενεργειακή κατανάλωση.
H εξίσωση είναι σχετικά απλή και συνοψίζεται στο ότι όταν υπάρχει θετικό ενεργειακό ισοζύγιο, δηλαδή η ενεργειακή πρόσληψη είναι µεγαλύτερη από την ενεργειακή κατανάλωση, ο οργανισµός αποθηκεύει την περίσσεια ενέργειας ως λίπος.
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΑΙΤΙΑ
Ο αγχώδης και ενίοτε ασταθής σύγχρονος τρόπος ζωής, αναγκάζει ένα δραστήριο επαγγελµατικά άτοµο να εγκαθιστά ένα ασταθές ωράριο διατροφής, µακριά από το τραπέζι και το σωστά µαγειρεµένο φαγητό, στη θέση του οποίου υιοθετεί επιλογές από γρήγορο και λιπαρό φαγητό, το οποίο θα του καλύψει βραχυπρόθεσµα το αίσθηµα της πείνας, χωρίς όµως να του προσφέρει τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά. Στο ίδιο πρίσµα, η αθρόα διαθεσιµότητα ανθυγιεινών τροφών (γαριδάκια, σοκολάτες µπισκότα, γλυκά, κρουασάν, φαστ – φουντ και αναψυκτικά) είναι αυτή που πρακτικά ωθεί και στην κατανάλωσή τους. Είναι χαρακτηριστικό οτι ο άνθρωπος έχει µία τάση να καταναλώνει προιόντα που του προσφέρονται άµεσα διαθέσιµα, κατά συνέπεια η διαθεσιµότητα σε τροφές µη υγιεινές είναι πολύ πιο σηµαντική παράµετρος από την κατανάλωσή τους.
Παράλληλα, η µείωση της φυσικής δραστηριότητας, είναι θεµελιώδης παράγοντας εξάπλωσης της παχυσαρκίας. Τα σύγχρονα µέσα µετακίνησης, και η επιµήκυνση των αποστάσεων στις µεγάλες πόλεις, αναγκάζουν τον σύγχρονο άνθρωπο να έχει τελείως παραγκωνίσει την καθηµερινή άσκηση που του παρείχε παλαιότερα το περπάτηµα και ενδεχοµένως ακόµη και η χειρωνακτική εργασία. Σχεδόν τα µισά παιδιά στην Ελλάδα ασκούνται λιγότερο από 1 ώρα την ηµέρα, ενώ πλέον αποφεύγουν τα παιχνίδια στις αλάνες , περπατούν λιγότερο και µένουν κυριολεκτικά καθηλωµένα στην τηλεόραση και στον ηλεκτρονικό υπολογιστή. Επίσης, το χαµηλό κοινωνικο οικονοµικό επίπεδο που επιτείνεται στις µέρες µας συµβάλει στην διαιώνιση της παχυσαρκίας καθότι, αποτρέπει την υιοθέτηση σωστής και ισορροπηµένης διατροφής (που ενδέχεται να κοστίζει περισσότερο) και ωθεί τα άτοµα σε διαιτητικές επιλογές χαµηλού κόστους ή ακόµα και σε ανεπαρκή πρόσληψη θρεπτικών ουσιών, λόγω υποσιτισµού. Ακόµη, άτοµα χαµηλού µορφωτικού επιπέδου δεν έχουν την απαιτούµενη διατροφική παιδεία να κατανοήσουν τους λόγους για τους οποίους πρέπει να ακολουθήσουν ένα πρόγραµµα σωστής διατροφής, πράγµα που αποτελεί έναν από τους βασικούς στόχους της παγκόσµιας καµπάνιας για την διατροφή.
ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΑΙΤΙΑ
Σηµαντική παράµετρος που πρέπει να συνυπολογίζεται είναι η καταφυγή στο φαγητό ατόµων µε συναισθηµατικές διαταραχές όπως άγχος, επαγγελµατική ή συναισθηµατική απογοήτευση, µε αποτέλεσµα έναν φαύλο κύκλο αφού το άτοµο µαθαίνει να καταφεύγει στον παρηγορητικό ρόλο του φαγητού και να επιτείνει έτσι την συναισθηµατική διαταραχή, όταν το αποτέλεσµα είναι µία κακή σωµατική εµφάνιση.
ΟΡΜΟΝΙΚΑ ΑΙΤΙΑ
Τα συνήθη ενδοκρινικά αίτια που ευθύνονται για παχυσαρκία είναι:
» οι διαταραχές της λειτουργίας του θυρεοειδή αδένα, και ειδικότερα στον υποθυρεοειδισµό, όπου ο αδένας παράγει λιγότερη θυροξίνη, ορµόνη που κανονικά αυξάνει τον µεταβολισµό και κινητοποιεί καλύτερα το σώµα στην πρόσληψη τροφής. Σηµειώνεται όµως ότι σπανιότατα και σε βαρειές, µη θεραπευµένες, περιπτώσεις καταλήγει κάποιος να πάσχει από παχυσαρκία οφειλόµενη σε υποθυρεοειδισµό. Οι µύθοι «φταίει ο θυρεοειδής µου» ή «έχω τον θυρεοειδή που παχαίνει» δεν ισχύουν, αφού στις συνήθεις περιπτώσεις ο υποθυρεοειδισµός απλά προκαλεί ένα ήπιο οίδηµα και µία δυσκολία στην απώλεια βάρους µε γρήγορους ρυθµούς.
» οι διαταραχές των επινεφριδίων, µε µία κατάσταση που λέγεται υπερκορτιζολισµός και προκαλεί µία µορφή αυξηµένης συγκέντρωσης λίπους στον κορµό, σε συνδυασµό µε λεπτά άκρα, ενίοτε δασυτριχισµό και λιπαρό δέρµα.
Εδώ όντως η παχυσαρκία µπορεί να είναι αποτέλεσµα αυτής της κατάστασης, η οποία θεραπεύεται φαρµακευτικά ή χειρουργικά.
» το σύνδροµο των πολυκυστικών ωοθηκών συνδυάζεται µε παχυσαρκία και διαταραχές του κύκλου στις γυναίκες, αλλά δεν ευθύνεται αυτό καθ’ αυτό για την παχυσαρκία.
» η εµµηνόπαυση στις γυναίκες σηµατοδοτεί µια περίοδο αυξηµένου κινδύνου για την εµφάνιση παχυσαρκίας και µεταβολικών διαταραχών λόγω της σηµαντικής µείωσης των επιπέδων των οιστρογόνων.
ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ
Παγκοσµίως αυτήν την στιγµή υπάρχουν 1 δισεκατοµµύριο υπέρβαροι ενήλικες και 300 εκατοµµύρια παχύσαρκοι. Η µέση αναλογία στις µελέτες είναι οτι 1 στους 3 είναι παχύσαρκος και 1 στους 2 υπέρβαρος.
Στις ΗΠΑ, από το 1980, ο αριθµός των υπέρβαρων παιδιών έχει διπλασιαστεί και ο αριθµός των παχύσαρκων εφήβων έχει τριπλασιαστεί. Είναι αφελές να θεωρήσει κανείς ότι σε τόσα λίγα χρόνια (µπροστά στις χιλιάδες ετών ύπαρξης του ανθρώπινου είδους) συντελέστηκαν βασικές γενετικές αλλαγές που δηµιούργησαν το πρόβληµα, αφού κάτι τέτοιο για να γίνει και να κληρονοµηθεί, θα ήθελε πολλές γενιές «γενετικής κληρονοµιάς». Ωστόσο όµως, σηµαντικό ρόλο στη εµφάνιση της παχυσαρκίας παίζει το οικογενειακό ιστορικό, τόσο σε επίπεδο σωµατότυπου, όσο και σε επίπεδο διατροφικών συµπεριφορών που έχουν θεσπιστεί σε ένα νοικοκυριό. Εάν ένας γονέας είναι παχύσαρκος τότε το παιδί έχει 50% πιθανότητες να γίνει παχύσαρκο, ενώ εάν και οι 2 γονείς είναι παχύσαρκοι οι πιθανότητες φτάνουν το 80%. Τάση για παχυσαρκία (µε ευκολότερους ρυθµούς και µε βάση έναν µειωµένο µεταβολισµό) σαφώς υπάρχει, αλλά δεν µπορεί να εκδηλωθεί, παρά µόνο µε τις κατάλληλες κακές διατροφικές συνήθειες.
Τεύχος 44 σελίδα 26 Πατήστε εδώ
