Δρ Ευγενία Βλάχου
Καθηγήτρια Νοσηλευτικής Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, Εξειδικευμένη και Πιστοποιημένη Νοσηλεύτρια στο Διαβήτη, Επιστημονικά Υπεύθυνη ΜΠΣ Ειδίκευσης: Εκπαίδευση και Φροντίδα στο Διαβήτη. Μέλος Δ.Σ. FEND και ESE NURSE COMMITTEE
Ο Σακχαρώδης Διαβήτης αποτελεί μια από τις πιο συχνές νόσους παγκοσμίως και μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Σύμφωνα με το Διεθνές Συμβούλιο του Διαβήτη (International Diabetes Federation, IDF), το 2011 366 εκατομμύρια άτομα είχαν τη νόσο σε παγκόσμιο επίπεδο ενώ ο αριθμός αυτός προβλέπεται να αυξηθεί στα 552 εκατομμύρια μέχρι το 2030. Κατά το 2012, ο ΣΔ ευθυνόταν για περίπου 1,5 εκατομμύριο θανάτους.
Ο διαβήτης είναι μια πολύπλοκη χρόνια νόσος και για το λόγο αυτό επαγγελματίες υγείας από διαφορετικές ειδικότητες κρίνεται αναγκαίο να συνεργαστούν για την αποτελεσματική φροντίδα του ατόμου με διαβήτη. Ο εξειδικευμένος νοσηλευτής στο διαβήτη (ΕΝΔ) αποτελεί αναπόσπαστο μέλος της ομάδας αυτής.
Τα άτομα με διαβήτη συχνά έχουν πολλαπλές ανάγκες υγειονομικής περίθαλψης που απαιτούν αξιολόγηση και διάφορες ολιστικές παρεμβάσεις. Κατά συνέπεια, ο ρόλος των Ειδικών Νοσηλευτών στο Σακχαρώδη Διαβήτη είναι ζωτικής σημασίας για παροχή αποτελεσματικής φροντίδας. Ιστορικά, ο ρόλος του ΕΝΔ υπάρχει εδώ και πάνω από μισό αιώνα και δραστηριοποιείται τόσο στην πρωτοβάθμια όσο και στη δευτεροβάθμια περίθαλψη. Για μεγάλο χρονικό διάστημα, ο ΕΝΔ χαρακτηρίζονταν ως ένας εξαιρετικά επιδέξιος επαγγελματίας υγείας στην περίθαλψη της νόσου, στην εκπαίδευση, στη διαχείριση και στον τομέα της έρευνας. Αυτή η άποψη υποστηρίζεται ακόμη από πρόσφατους συγγραφείς που δηλώνουν ότι οι ρόλοι των ΕΝΔ περιλαμβάνουν την εκπαίδευση στη φροντίδα υγείας, τη συμβουλευτική, την κλινική διαχείριση και επαφή με άλλους επαγγελματίες υγείας που συμμετέχουν στη φροντίδα και διαχείριση της νόσου, όπως τον ιατρό, τον διατροφολόγο, τον ποδολόγο, και τον κλινικό ψυχολόγο.
Ο ΕΝΔ είναι από τους κύριους επαγγελματίες υγείας που διαθέτει την κατάλληλη εκπαίδευση και τις απαραίτητες γνώσεις ώστε να παρακινήσει, να εκπαιδεύσει και γενικότερα να βοηθήσει το άτομο με ΣΔ στη διαχείριση της φροντίδας του.
Αποτελεί έναν άρτια εκπαιδευμένο επαγγελματία υγείας ο οποίος έχει την ικανότητα να διαχειριστεί όλους τους τύπους διαβήτη (τύπου 1, τύπου 2, LADA, διαβήτης κύησης) καθώς και όλες τις καταστάσεις υγείας του ασθενή (υπέρταση, καρδιαγγειακά νοσήματα κλπ.). Η πρόληψη επιπλοκών της νόσου αποτελεί το κυριότερο μέλημα του ΕΝΔ ώστε να επιτευχθεί υψηλή ποιότητα ζωής του ατόμου με διαβήτη.
Ο διαβήτης είναι μια χρόνια νόσος που απαιτεί καθημερινή αυτοφροντίδα από τον ασθενή. Ως εκ τούτου, η ενίσχυση της αυτοδιαχείρισης του διαβήτη από τον ίδιο τον ασθενή κρίνεται ως υψίστης σημασίας. Ο ΕΝΔ βοηθά τον ασθενή και την οικογένειά του να κατανοήσουν τη διαχείριση του διαβήτη, εκπαιδεύοντας τους σε όλους τους τομείς που αφορούν τη νόσο, όπως για παράδειγμα, τη σημασία της σωστής διατροφής, τη διαχείριση του βάρους, την παρακολούθηση των τιμών σακχάρου, τη σωστή λήψη της φαρμακευτικής αγωγής καθώς και την πρόληψη και την έγκαιρη αναγνώριση των πιθανών επιπλοκών. Ο ΕΝΔ εκπαιδεύει τα άτομα με ΣΔ και τις οικογένειές τους με γνώμονα τις επικαιροποιημένες διεθνείς οδηγίες. Σε συνεργασία με το άτομο, ο ΕΝΔ οργανώνει ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα ανάλογα με τις ανάγκες του και σε συνδυασμό με τις επιθυμίες του, τις δυνατότητες του και την καθημερινότητα του.
Επιπλέον, ο ΕΝΔ συμμετέχει ενεργά στην αξιολόγηση και την αναθεώρηση των υπηρεσιών υγείας με σκοπό την παροχή εξατομικευμένης φροντίδας που ικανοποιεί τις απαιτήσεις της υγειονομικής περίθαλψης των ατόμων με πολύπλοκες και πολλαπλές ανάγκες.
Ο ρόλος του ΕΝΔ είναι ποικίλος και συνεχίζει να εξελίσσεται αναλόγως του περιβάλλοντος υγειονομικής περίθαλψης, των ατομικών αναγκών των ασθενών και των οικογενειών τους. Οι δεξιότητες που πρέπει να διαθέτουν οι ΕΝΔ περιλαμβάνουν την επικοινωνία, τον προγραμματισμό, την κοστολόγηση και την ανάπτυξη υπηρεσιών, τη σύνταξη προτάσεων υποβολής προσφορών και περαιτέρω ενσωμάτωση ψηφιακών συσκευών για να διευκολύνουν τη ζωή των ασθενών, των οικογενειών και των επαγγελματιών υγείας.
Η χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας είναι ζωτικής σημασίας για τη διαχείριση του διαβήτη, ιδιαίτερα στην κοινότητα. Η Τηλεϋγεία (Telehealth), δηλαδή η παροχή συμβουλών για την υγεία μέσω τηλεφώνου ή άλλων συσκευών, όπως π.χ. η μέτρηση του σακχάρου στο αίμα και αποστολή των αποτελεσμάτων με τη χρήση συσκευών τεχνολογίας bluetooth, είναι απαραίτητη για τη υποστήριξη της αυτοδιαχείρισης του ΣΔ, σε αυτήν την εποχή της προηγμένης τεχνολογίας.
Η συμβολή του ΕΝΔ στην εκπαίδευση του ατόμου με ΣΔ έχει αναγνωριστεί παγκοσμίως και εξελίσσεται διαρκώς με ταχύτατους ρυθμούς, ακολουθώντας τα πρότυπα και τις κατευθυντήριες οδηγίες των διεθνών οργανισμών για τον διαβήτη. Στην ενίσχυση του θεσμού αυτού συνέβαλε το 1995, η δημιουργία Οργανισμού Νοσηλευτών Ευρώπης για τον Διαβήτη (Foundation of European Nurses in Diabetes, FEND) έχοντας την αναγνώριση και την καθολική υποστήριξη μεγάλων οργανισμών όπως, WHO (World Health Organization), EASD (European Association for the Study of Diabetes), DESG (Diabetes Education Study Group), PCDE (Primary Care Diabetes Europe) και EURADIA (European Research Area in Diabetes).
Παρότι, ο θεσμός του ΕΝΔ είναι διαδεδομένος σε πολλές χώρες παγκοσμίως, εντούτοις στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα παρατηρούνται δυσκολίες όσον αφορά στην ευρεία εφαρμογή του στην καθημερινή πρακτική. Παρόλα αυτά, τα τελευταία χρόνια αρκετοί νοσηλευτές έχουν αποφοιτήσει από Μεταπτυχιακά Προγράμματα Σπουδών με θέμα τον ΣΔ. Από το γεγονός αυτό, προέκυψε μια αυξανόμενη κινητικότητα στη στελέχωση των Διαβητολογικών Κέντρων και Ιατρείων.
Συμπερασματικά, ο ΕΝΔ ως μέλος της διεπιστημονικής ομάδας για την αντιμετώπιση του ΣΔ συνεισφέρει σημαντικά τόσο σε επίπεδο πρόληψης των βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων επιπλοκών όσο και σε επίπεδο ενίσχυσης της συμμόρφωσης με την θεραπευτική αγωγή αλλά και του βαθμού αυτοφροντίδας των ατόμων με ΣΔ. Επιπλέον, αναδεικνύει το ίδιο το άτομο ως υπεύθυνο της φροντίδας του καθώς το ενθαρρύνει στην ενεργό συμμετοχή του και στη λήψη αποφάσεων που αφορούν στη θεραπεία του.
Κατέχει ενεργό ρόλο στον προγραμματισμό, στην κοστολόγηση και στην ανάπτυξη υπηρεσιών, στη σύνταξη προτάσεων υποβολής προσφορών και στην ενσωμάτωση ψηφιακών συσκευών με σκοπό τη διευκόλυνση της ζωής των ασθενών, των οικογενειών τους και των επαγγελματιών υγείας. Τέλος, η καθιέρωση του ΕΝΔ στην Ελλάδα, κρίνεται αναγκαία, ακολουθώντας τα διεθνή πρότυπα και στρατηγικές.
