Ανδριανή Βαζαίου
Παιδίατρος Διαβητολόγος
Επιστημονικά Υπεύθυνη Διαβητολογικού Κέντρου
Α’ Παιδιατρική Κλινική
Νοσοκομείο Παίδων Π&Α Κυριακού
Η πανδημία από το κορωναϊό έχει κατακλύσει το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη μας. Η νόσος αυτή δεν είναι μια απλή ίωση. Είναι πάθηση η οποία μπορεί να είναι ασυμπτωματική ή ήπια σε μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού, ωστόσο μπορεί να είναι εξαιρετικά επικίνδυνη και να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή των ατόμων που νοσούν.
Mέχρι τις 11 Δεκεμβρίου 2020 έχουν δηλωθεί στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) 69.143.017 επιβεβαιωμένες περιπτώσεις νόσου COVID-19 και 1.576.516 θάνατοι από αυτήν. Στην Ελλάδα σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΟΔΥ μέχρι σήμερα έχουν ανακοινωθεί 122.648 κρούσματα. Το 36,6% είναι άτομα ηλικίας 18-39 ετών, το 41, 5% 40-64 ετών και το 16,1% από 65 ετών και άνω. Περιορισμένος αριθμός παιδιών έχει νοσήσει μέχρι σήμερα. Παιδιά ηλικίας 0-17 ετών αποτελούν μόνον το 6% των νοσούντων. Ωστόσο, η θνητότητα είναι πολύ μεγαλύτερη σε ηλικίες άνω των 65 ετών.
Μελέτη του Hνωμένου Βασιλείου σε πολύ μεγάλο αριθμό ατόμων, έδειξε ότι την περίοδο της πανδημίας παρατηρήθηκε αύξηση των θανάτων στα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 (ΣΔΤ1) και σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 (ΣΔΤ2) . Η αύξηση των θανάτων δεν οφείλεται μόνον στην νόσο COVID-19, αλλά παρατηρήθηκε αύξηση των θανάτων και από άλλα αίτια που αποδόθηκαν στην καθυστερημένη προσέλευση των ατόμων με διαβήτη στο νοσοκομείο ή στο τμήμα των επειγόντων περιστατικών.
Ο κίνδυνος θανάτου είναι μεγαλύτερος σε άτομα με ΣΔΤ1 σε σχέση με ΣΔΤ2. Ωστόσο, καθοριστικό ρόλο παίζει η γλυκαιμική ρύθμιση. Τα άτομα με ΣΔΤ1 διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εάν είναι άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, δηλαδή >50 ετών, έχουν πολύ κακή ρύθμιση δηλαδή γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (ΗbA1c) >10%, είναι παχύσαρκα ή πολύ λεπτόσωμα δηλαδή έχουν δείκτη μάζας σώματος <25 ή >30 kg/m2 , έχουν επηρεασμένη νεφρική λειτουργία (<60 ml/min/1.73 m2), έχουν ιστορικό εγκεφαλικού επεισοδίου ή καρδιακής ανεπάρκειας και πάσχουν από διαβήτη για χρονικό διάστημα περισσότερο από 20 χρόνια. Για τα άτομα με ΣΔΤ2 ισχύουν όλοι οι παραπάνω παράγοντες με τη διαφορά ότι ο κίνδυνος θανάτου είναι μεγαλύτερος όταν η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη είναι >7,5%. Επιπλέον παράγοντες που επιβαρύνουν τα άτομα με διαβήτη είναι εκτός από την παρουσία συν-νοσηροτήτων, οι λοιμώξεις και το κάπνισμα.
Σε αντίθεση με τους ενηλίκους τα παιδιά με διαβήτη νοσούν σε πολύ μικρότερο ποσοστό. Σε 149.180 επιβεβαιωμένα κρούσματα COVID-19 στο εργαστήριο για τα οποία ήταν γνωστή η ηλικία, μόνον 1.7% ήταν παιδιά ηλικίας <18 ετών σε μια μεγάλη μελέτη από τις ΗΠΑ. Σύμφωνα με τους ερευνητές, τα πιό συχνά υποκείμενα νοσήματα ήταν η χρόνια αναπνευστική νόσος (συμπεριλαμβανομένου του άσθματος), η καρδιαγγειακή νόσος και η ανοσοκαταστολή. Ευτυχώς ο διαβήτης δεν ήταν ανάμεσά τους.
Ποιά είνα τα συχνότερα συμπτώματα με τα οποία εμφανίζεται η νόσος COVID-19 στα άτομα με διαβήτη;
- Υπεργλυκαιμία 50%
- Υψηλή θερμοκρασία 41%
- Ξερός βήχας 38%
- Υπερβολική Κόπωση 28%
- Έμετοι 25%
- Αγευσία/Ανοσμία 11%
- Υπογλυκαιμία 7.9%
- Κοιλιακό άλγος –διάρροιες 7.5%
Κατά τη διάρκεια της νόσησης από COVID-19 έχει παρατηρηθεί επιδείνωση των τιμών του σακχάρου, όπως έχει καταγραφεί σε άτομα που φορούσαν αισθητήρα σακχάρου και κατέγραφαν τις τιμές του σακχάρου τους όλο το 24ωρο.
Είναι ενδιαφέρον ότι έχει αναφερθεί μεγαλύτερη συχνότητα Διαβητικής Κετοξέωσης (ΔΚΟ) και σοβαρών επεισοδίων ΔΚΟ σε νεοδιαγνωσμένα άτομα με ΣΔΤ1 στην περίοδο της πανδημίας, που αποδόθηκε στην καθυστερημένη προσέλευση των νεοδιαγνωσμένων ατόμων στο τμήμα των επειγόντων περιστατικών. Οι λόγοι της καθυστερημένης διάγνωσης ήσαν ο φόβος για μετάδοση του κορωναϊού, οι μειωμένες υπηρεσίας υγείας που ήσαν διαθέσιμες κατά τη διάρκεια της καραντίνας και η δυσκολότερη πρόσβαση στα τακτικά ιατρεία.
Αντιθέτως, μελέτη από την Ιταλία έδειξε ότι ο γλυκαιμικός έλεγχος στα παιδιά βελτιώθηκε κατά τη διάρκεια της απομόνωσης, όπως αποτυπώθηκε με συστήματα συνεχούς καταγραφής του σακχάρου, και αυτό αποδώθηκε στον καλύτερο έλεγχο των παιδιών από τους γονείς κατά την περίοδο της καραντίνας.
Δεδομένα από Ευρωπαϊκές χώρες δείχνουν ότι η συχνότητα ΣΔΤ1 δεν έχει αλλάξει σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, όμως, χρειάζονται περισσότερα δεδομένα για να επιβεβαιωθεί με μεγαλύτερη ασφάλεια το συμπέρασμα των μελετών αυτών.
Πόσο επικίνδυνο είναι να νοσήσουν τα παιδιά με διαβήτη;
Τα παιδιά γενικά έχουν μικρότερη πιθανότητα να μολυνθούν μετά από επαφή με κρούσμα (ισχύει για τα παιδιά αλλά όχι για τους εφήβους). Μελέτες ανίχνευσης επαφών σε σχολεία έδειξαν χαμηλή μετάδοση από θετικό παιδί. Τα παιδιά έχουν χαμηλότερο ποσοστό αντισωμάτων σε σύγκριση με τους ενηλίκους ενώ οι έφηβοι δεν έχουν διαφορά στα αντισώματα. Ωστόσο, τo ιϊκό φορτίο στα συμπτωματικά παιδιά είναι συγκρίσιμο με εκείνο των συμπτωματικών ενηλίκων. Τα μεγαλύτερα παιδιά με ηλικία μεγαλύτερη των 9 ετών μεταδίδουν συχνότερα τη λοίμωξη από SARS-COV-2 σε σχέση με τα παιδιά ηλικίας μικρότερης των 9 ετών
Γιατί τα παιδιά δεν νοσούν όπως οι ενήλικες;
Δεν έχει διευκρινισθεί πλήρως το γιατί τα παιδιά νοσούν πολύ λιγότερο από τους ενηλίκους. Υπάρχουν διάφορες υποθέσεις, όπως το ότι τα παιδιά παρουσιάζουν χαμηλή έκφραση υποδοχέων ΑCE-2, δηλαδή των υποδοχέων των κυττάρων στους οποίους προσκολλάται ο ιός για να εισέλθει στο σώμα των ατόμων. Επιπλέον τα παιδιά εκτίθενται συχνότερα σε άλλους κορωνοϊούς που υπάρχουν στην κοινότητα. Επίσης, έχει αναφερθεί ότι με την πάροδο του χρόνου επέρχεται γήρανση του ανοσιακού συστήματος και έκπτωση της ανοσίας. Ένας επιπλέον παράγοντας είναι ότι τα παιδιά συνήθως δεν πάσχουν από άλλα νοσήματα που εμφανίζονται σε μεγαλύτερες ηλικίες, όπως π.χ καρδιαγγειακά νοσήματα. Αντιθέτως, παιδιά που έχουν άλλα υποκείμενα νοσήματα, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο νόσησης από τα παιδιά που δέν πάσχουν από άλλα νοσήματα.
Εμβόλια για τον κορωναϊό
Εβδομήντα περίπου εταιρείες σε όλο τον πλανήτη δραστηριοποιούνται στην παρασκευή του εμβολίου. Μέχρι σήμερα, 44 εμβόλια είναι σε κλινικό στάδιο μελετών και >200 σε προκλινικό. Η χρηματοδότηση γίνεται από κρατικούς και ιδιωτικούς πόρους. Για την Ευρώπη η διαχείριση των ή του εμβολίου θα γίνει σε κεντρικό επίπεδο της Ε.Ε.
Ελπιδοφόρα είναι τα μηνύματα από τα εμβόλια των εταιρειών Pfizer/BioNTech και Μοderna, όπως επίσης της Οξφόρδης/Astra Zeneca, της Sinopharm (από την Κίνα) και από το ρωσικό εμβόλιο Sputnik V. Η γερμανική εταιρεία Curevac ξεκινά την κλινικές μελέτες φάσης 2b/3 για εμβόλιο κατά του κορωναϊού.
Οι εμβολιασμοί με το εμβόλιο της Pfizer/BioNTech άρχισαν ήδη στο Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ μετά έγκριση. Αναμένεται η έναρξη αυτών στον Καναδά όπως και σε άλλες χώρες ανά τον κόσμο. Τα δεδομένα των μελετών είναι υπό ανασκόπηση στον αντίστοιχο Ευρωπαϊκό Οργανισμο Φαρμάκων (ΕΜΑ) για να δοθεί η έγκριση για κυκλοφορία του εμβολίου στις Ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδος. Η αποτελεσματικότητα και η ασφάλεια του εμβολίου BNT162b2 των εταιρειών Pfizer/BioNTech, επιβεβαιώθηκε με πρόσφατη δημοσίευση στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό New England Journal of Medicine. Το εμβόλιο αυτό είναι ένα mRNA εμβόλιο που έχει μια ειδική πρωτεϊνη από το περίβλημα του ιού. Το εμβόλιο δοκιμάσθηκε σε 43.548 άτομα ηλικίας ≥16 ετών. Οι συμμετέχοντες έλαβαν 2 δόσεις εμβολίου με διαφορά 21 ημερών ή φυσιολογικό ορό δηλαδή εικονικό φάρμακο. Το συμπέρασμα της μελέτης ήταν ότι οι δύο δόσεις του εμβολίου προσφέρουν προστασία κατά 95% έναντι της νόσου Covid -19. Το εμβόλιο για το χρονικό διάστημα που ελέγχθηκε (διάμεσο χρονικό διάστημα 2 μηνών) θεωρήθηκε ασφαλές με παρενέργειες ανάλογες εκείνων άλλων εμβολίων, όπως της γρίππης.
Ωστόσο , μέχρι την εφαρμογή εμβολιασμού σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού για την απόκτηση της ανοσίας της αγέλης είναι απαραίτητο να τηρούνται τα μέτρα υγιεινής προστασίας με απόσταση, μάσκα και συχνή χρήση αντισηπτικών ή σχολαστικό πλύσιμο χεριών.
