Η παιδική παχυσαρκία, παγκοσμίως, έχει γίνει ο μεγαλύτερος παράγοντας κινδύνου για μεταβολικά προβλήματα στην παιδική και εφηβική ηλικία
Παλιά φαινόταν ότι η παιδική παχυσαρκία αύξανε την προδιάθεση για προβλήματα υγείας κατά την ενήλικη ζωή. Όμως, σήμερα είναι γνωστό ότι οι παθήσεις που δημιουργούνται στους ενήλικες με νοσογόνο παχυσαρκία δημιουργούνται και στα παιδιά με νοσογόνο παχυσαρκία. Έτσι, οι επιπλοκές της παιδικής παχυσαρκίας είναι οι εξής: Υπερλιπιδαιμία (υψηλή χοληστερίνη, τριγλυκερίδια κ.λπ.), υπέρταση, η αρχή της αρτηριοσκλήρυνσης και της καρδιοαγγειακής νόσου, αντίσταση στην ινσουλίνη και σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ (NEJM 346(11):802-810, 2002). Λόγω της σοβαρότητας των επιπλοκών αυτών, πολλές μελέτες έχουν εξερευνήσει τα αίτια της αυξημένης συχνότητας της παιδικής παχυσαρκίας για να βρεθούνε αποτελεσματικές θεραπείες και για να γίνει σωστή πρόληψη. Τα αποτελέσματα των μελετών έχουν δείξει ότι η κατανομή του λίπους στα παχύσαρκα παιδιά, όπως και στους ενήλικες, παίζει ένα σημαντικό ρόλο στις επιπλοκές. Όταν το λίπος συσσωρεύεται στο ανώτερο μέρος της κοιλιάς (ει κόνα 1), τότε αυξάνεται το ενδοκοιλιακό λίπος (εικόνα 2) και προκαλούνται μεταβολικά προβλήματα λόγω της δυσλειτουργικότητας του ιστού αυτού.
Όταν υπάρχει αύξηση του ενδοκοιλιακού λίπους στα παιδιά με νοσογόνο παχυσαρκία, τότε αυξάνεται η έξοδος των ελεύθερων λιπαρών οξέων από τα λιποκύτταρα. Η είσοδος των ελεύθερων λιπαρών οξέων στο ήπαρ, στους μύες και στο πάγκρεας προκαλεί μια κατάσταση που ονομάζεται «λιποτοξικότητα» στα όργανα αυτά (εικόνα 3) δημιουργώντας αντίσταση στην ινσουλίνη (μειωμένης δραστικότητας της ινσουλίνης) και την αρχή των μεταβολικών προβλημάτων (Diabetes 50 (Suppl. 1):S118–S121, 2001). Τα αίτια της παιδικής παχυσαρκίας είναι τα εξής: (1) Κακή ποιότητα διατροφής (χωρίς φρούτα, λαχανικά, όσπρια, ψάρι κ.α.), (2) καθημερινή κατανάλωση φαγητών με πολλά λιπαρά, (3) συχνή κατανάλωση γλυκών, (4) έλλειψη πρωινού γεύματος και (5) δραματική ελάττωση στις ώρες παιχνιδιού και άσκησης στα παιδιά. Φαίνεται ότι υπάρχει τέσσερες φορές μεγαλύτερος κίνδυνος για νοσογόνο παχυσαρκία στα παιδιά όταν τα παιδιά βλέπουν παραπάνω από τρεις ώρες τηλεόραση την ημέρα (Int J Obes Relat Metab Disord 27:827-833, 2003).
Μέσα στα αίτια της νοσογόνο παιδικής παχυσαρκίας έχει προστεθεί τελευταία και η έλλειψη του σωστού βραδινού ύπνου. Οι καινούργιες μελέτες δείχνουν ότι αυξάνεται ραγδαίως η συχνότητα της παχυσαρκίας όταν το παιδί κοιμάται λιγότερο από οκτώ ώρες το βράδυ (Eur J Obes 159: S59-S66, 2008). Έχει βρεθεί ότι πολλά παιδιά κοιμούνται αργά περιμένοντας τους γονείς τους να τελειώσουν τη δουλειά τους (εικόνα 4), παίζοντας ηλεκτρονικά παιχνίδια ή βλέποντας τηλεόραση μέχρι αργά τη νύχτα. Στο παιδί η έλλειψη ενός σωστού καθημερινού βραδινού προγράμματος με ανεπαρκή βραδινό ύπνο προκαλεί μια αναστάτωση σε πολλούς φυσιολογικούς παράγοντες όπως στα εξής: (1) στη λεπτίνη, (2) στην κορτιζόλη, (3) στη γκρελίνη, (4) στην ινσουλίνη και (5) στην αυξητική ορμόνη (Eur J Obes 159 : S59-S66, 2008). Η λεπτίνη είναι μια «ανορεξιογόνος» ουσία που παράγεται από τον λιπώδη ιστό, η οποία δίνει ένα «σήμα» στον εγκέφαλο να βοηθήσει το άτομο να σταματήσει να τρώει όταν ο οργανισμός έχει αποκτήσει την κατάλληλη ποσότητα ενέργεια.
Όμως, όταν υπάρχει έλλειψη του βραδινού ύπνου, τότε ελαττώνεται η έκκριση της λεπτίνης και αυξάνεται η όρεξη κατά όλη τη διάρκεια της ημέρας (εικόνα 5). Η κορτιζόλη είναι μια ουσία που παράγεται από τα επινεφρίδια (όργανα πάνω από τα νεφρά) που φυσιολογικά έχει έναν «κιρκάδιο ρυθμό», δηλαδή εκκρίνεται σε μεγαλύτερες ποσότητες το πρωί απ’ ότι το βράδυ. Όταν ο οργανισμός είναι κάτω από «στρες», η κορτιζόλη αυξάνεται για να προστατέψει το άτομο και αυξάνει και την όρεξη για φαγητό. Όταν υπάρχει έλλειψη του βραδινού ύπνου αυξάνεται η κορτιζόλη το απόγευμα και βράδυ μέχρι της 9:00 μ.μ. και αυξάνεται η όρεξη για φαγητό.
Η γκρελίνη παράγεται από το στομάχι και δίνει εντολή στον εγκέφαλο να αυξηθεί η όρεξη για φαγητό. Με την έλλειψη του βραδινού ύπνου αυξάνεται η γκρελίνη και αυξάνεται η όρεξη για φαγητό στο παιδί. Η ινσουλίνη παράγεται από τα νησίδια του παγκρέατος για να γίνει μεταφορά της γλυκόζης στο κυτταρικό επίπεδο, για να μπορεί ο οργανισμός να παρά γει ενέργεια. Όμως, όταν τα νησίδια εκκρίνουν μεγάλες ποσότητες ινσουλίνης, που είναι δυσανάλογες στην ποσότητα της γλυκόζης που χρειάζεται ο οργανισμός, τότε αυξάνεται η όρεξη για φαγητό. Η έλλειψη του βραδινού ύπνου αυξάνει την ποσότητα της ινσουλίνης (εικόνα 6), αυξάνοντας τη δυσλειτουργικότητα της ινσουλίνης (αντίσταση στην ινσουλίνη) και αυξάνεται η όρεξη για φαγητό στο παιδί.
Έχει βρεθεί ότι 40% από τα παι διά που έχουν χρόνια έλλειψη ύπνου (< 8/ώρες), που γίνονται παχύσαρκα, αποκτούν μια διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη (δηλαδή, γλυκόζη αίματος 141-200 mg/dl στις δύο ώρες μετά από λήψη γλυκόζης κατά τη διάρκεια μιας καμπύλης γλυκόζης), προκαλώντας έτσι μια σοβαρή προδιάθεση για τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ (JCEM 89: 5762-5777, 2004). Τέλος, η αυξητική ορμόνη είναι μια ουσία απαραίτητη για τη φυσιολογική ανάπτυξη του παιδιού. Όμως, η αυξητική ορμόνη παίζει ρόλο και στον μεταβολισμό των λιπαρών οξέων, των πρωτεϊνών και των υδατανθράκων. Η μεγαλύτερη ποσότητα της αυξητικής ορμόνης εκκρίνεται στον βαθύ ύπνο (ΙΙΙ-ΙV στάδιο ύπνου). Η χρόνια έλλειψη βραδινού ύπνου προκαλεί μείωση στα επίπεδα της βραδινής αυξητικής ορμόνης που μπορεί να προκαλέσει διαταραχές στο ύψος.
Συμπερασματικά, οι καινούργιες μελέτες επιβεβαιώνουν κάτι που είναι γνωστό από τον καιρό του Ιπποκράτη. Πρέπει κάθε παιδί και έφηβος να κοιμάται τουλάχιστον οκτώ ώρες κάθε βράδυ για να αποφύγει προβλήματα στο βάρος και στο ύψος του (JCEM 89: 5762-5777, 2004). Οι παιδίατροι έχουν χρέος να καθοδηγήσουν τους γονείς και τα παιδιά να αποκτήσουν ένα σωστό πρόγραμμα βραδινού ύπνου, από τη μικρή παιδική ηλικία, όπου τα παιδιά και οι έφηβοι θα κοιμούνται τουλάχιστον οκτώ ώρες. Οι ώρες του βραδινού ύπνου στα παιδιά έχουν συσταθεί από τους ερευνητές ως εξής: (1) στην προσχολική ηλικία: 8:30-9:00 μ.μ., (2) στην ηλικία του δημοτικού σχολείου: 9:00-9:30 μ.μ., (3) στο γυμνάσιο: 9:30-10:00 μ.μ. και (4) στο λύκειο: 10:30-11:00 μ.μ.
Με το σωστό πρόγραμμα διατροφής, άσκησης και βραδινού ύπνου τα παιδιά και οι έφηβοι μπορούν να αναπτυχθούν φυσιολογικά και να προφυλαχθούν από τους κινδύνους και επιπλοκές της νοσογόνο παχυσαρκίας.
Τεύχος 22 σελίδα 26 Πατήστε εδώ
